Lilie w ogrodzie – sadzenie, uprawa, pielęgnacja, gatunki i odmiany

Na swych łodygach prostych i strzelistych
Stoją wyniosłe, ciche, zadumane,
Trzymając w dłoniach białych i przejrzystych
Kielichy słońcem po brzegi nalane.

Owad lecący na słodyczy połów
Omija z lękiem liljowe pijaństwo,
Bowiem nie z tego świata jest ich państwo,
Bo białe lilje są kwiatem aniołów.

A kiedy cisza letniego wieczoru
Miękko ułoży się na śpiących kwiatach,
Są tak jak mniszki w swoich białych szatach,
Na anioł pański zwołane z klasztoru.

Zapachy kwiatów słodsze niż wanilje
Płyną ku niebu ciepłą, wonną falą —
Zanim złociste gwiazdy się rozpalą
Mój ogród słucha, jak się modlą lilje.

(„Lilje” Henryk Zbierzchowski)

Lilie 

Lilie towarzyszą człowiekowi od starożytności. Jak czytamy na stronie Centralnej Biblioteki Rolniczej: "Najstarsze rzeźby i malowidła przedstawiające te kwiaty mają ponad 4000 lat i wskazują, że była to prawdopodobnie lilia biała (Lilium candidum), której naturalnym miejscem występowania jest biblijna kraina basenu Morza Śródziemnego. Jej nazwa gatunkowa i rodzajowa, pomimo, że od dawna funkcjonowała w powszechnym użyciu, została usankcjonowana dopiero w 1753 roku przez Karola Linneusza. Była ona wzorowana na greckim terminie leiron, oznaczającym lilie i wywodzącym się od perskiego słowa lalek. Inna, arabska nazwa lilii – azucena, pochodzi od hebrajskiej nazwy tego kwiatu – susan. Od tego słowa wywodzi się również imię Zuzanna, czyli lilia."

Lilia, znana pod łacińską nazwą Lilium, to gatunek roślin z rodziny liliowatych, który skupia w sobie około 100 różnorodnych gatunków. Pochodzą one z wielu zakątków świata, od Europy, przez Amerykę Północną, aż po Azję. Charakteryzują się przepięknymi, dużymi kwiatami, które zazwyczaj są intensywnie barwne i różnorodne pod względem formy. Te wyjątkowe cechy sprawiają, że lilie są powszechnie stosowane w ogrodnictwie dekoracyjnym, jako rośliny doniczkowe i cięte. Cieszą się one ogromną popularnością na całym świecie.

W Polsce lilie są chętnie uprawiane przez wielu ogrodników. Wprawdzie nie wszystkie gatunki są mrozoodporne, ale wiele z nich doskonale radzi sobie z polskimi zimami. Jednak niektóre odmiany lilii, zwłaszcza te o bardziej egzotycznym pochodzeniu, mogą wymagać dodatkowej ochrony przed mrozem, na przykład poprzez okrycie ich agrowłókniną czy ściółkowaniem.

Jakie stanowisko i gleba jest właściwa do uprawy lilii?

Lilie preferują stanowiska słoneczne, ale dobrze czują się także w półcieniu. Istotne jest, aby miejsce uprawy było osłonięte od wiatru, który może uszkadzać rośliny. Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna, dobrze zdrenowana, z odczynem od lekko kwasowego do obojętnego. Zbyt kwaśne lub zasadowe pH może przyczynić się do słabszego wzrostu i rozwoju lilii.

Lilia to roślina, która nie lubi gleb ciężkich i gliniastych. W takich warunkach warto jest zastosować poprawki glebowe, na przykład poprzez dodanie piasku lub torfu. Co do zasady torf dodatkowo zakwasza glebę (choć - uwaga -  można też kupić torf odkwaszony), co może być korzystne dla niektórych gatunków lilii.

Jaki i kiedy można sadzić lilie?

Lilie (cebule lilii) sadzi się zwykle na wiosnę, (kwiecień-maj), choć można je sadzić także jesienią, od września do końca drugiej dekady października. Cebulki lilii powinny być zdrowe, twarde i bez oznak chorób. W wyborze cebulek warto kierować się ich jakością, nie wielkością. 

Proces sadzenia lilii nie jest trudny - należy umieścić cebulkę w dołku o głębokości około trzech razy dłuższym niż  jej wysokość. Ważne jest, aby cebulki były sadzone szpicem do góry. Po posadzeniu cebulki trzeba mocno podlać glebę, co ułatwi im szybkie ukorzenienie się.

Jak uprawiać lilie? Jakie i kiedy nawozy stosować? Jakie i kiedy stosować zabiegi pielęgnacyjne?

Uprawa lilii nie jest skomplikowana. Kluczowe jest zapewnienie roślinom odpowiedniej ilości wody - gleba powinna być stale lekko wilgotna, ale nie mokra. W okresie intensywnego wzrostu i kwitnienia lilie wymagają obfitych podlewania, ale pamiętajmy, że nadmiar wody może prowadzić do gnicia cebulek.

W kwestii nawożenia, lilie dobrze reagują na zastosowanie nawozów wieloskładnikowych, zarówno organicznych, jak kompost czy obornik, jak i mineralnych. Wskazane jest zastosowanie nawozu już podczas sadzenia cebulek, a następnie nawożenie powtarzane jest w trakcie sezonu wegetacyjnego, przeważnie 2-3 razy.

Zabiegi pielęgnacyjne, poza regularnym podlewaniem i nawożeniem, obejmują przede wszystkim usuwanie przekwitłych kwiatów, aby roślina nie traciła energii na tworzenie nasion. Ponadto, po zakończeniu sezonu wegetacyjnego, zaleca się przycięcie łodyg lilii prawie do samej ziemi. Oczywiście korzystne dla wzrostu i kwitnienia lilii jest regularne odchwaszczanie.

Uwaga! Cebule lilii są często zjadane przez nornice. Można się przed tym ustrzec sadząc cebule lilii w plastikowych doniczkach, czy koszyczkach wkopanych w ziemię.

Czy cebule lilii trzeba przesadzać? Kiedy?

Cebule lilii nie wymagają przesadzania co roku. Lilie są roślinami wieloletnimi i większość odmian może rosnąć na jednym miejscu przez wiele lat. Przesadzanie jest zalecane co 3-4 lata, zwłaszcza gdy obserwujemy zauważalne pogorszenie wzrostu i kwitnienia, co może być sygnałem zbyt dużej konkurencji między cebulkami lub wyczerpania składników odżywczych w glebie.

Czy cebulki lilii trzeba wyjmować na zimę, zależy od konkretnego gatunku oraz od warunków klimatycznych danego miejsca. Wielu gatunków lilii jest całkowicie mrozoodpornych i bez problemu przetrwa zimę w gruncie, zwłaszcza gdy zabezpieczymy miejsce ich uprawy odpowiednią warstwą ściółki. Z drugiej strony, niektóre lilie, zwłaszcza odmiany orientalne lub innych egzotycznych gatunków, mogą nie przetrwać polskiej zimy bez dodatkowej ochrony.

Dlatego, jeżeli nie jesteśmy pewni, czy nasze lilie są w pełni mrozoodporne, możemy na zimę wykopać cebulki i przechować je w chłodnym, ale nie mroźnym miejscu (np. w piwnicy), a na wiosnę ponownie posadzić. Jednak zawsze warto zasięgnąć informacji na temat konkretnej odmiany lilii, którą posiadamy, aby móc zapewnić jej odpowiednie warunki.

Jakie gatunki i odmiany lilii można uprawiać w Polsce?

Samych gatunków lilii jest ponad 100. Różnych odmian, mieszańców i kultywarów lilii powstało dotąd ponad 8 tysięcy.  Nie wszystkie lilie można sadzić w polskich ogrodach. 

Jednym z typowych i najstarszych gatunków jest lilia biała (Lilium candidum, zwana też lilią św. Józefa). Pochodzi z Bałkanów i Azji Zachodniej. Zgodnie ze swoją nazwą jej kwiaty mają biały kolor, są pachnące i zakwitają na łodydze dochodzącej do 1 m wysokości.

Innym gatunkiem jest lilia złotogłów (Lilium martagon) – ma wysoką (nawet 1,5 m) łodygę a na niej kwitnie kilka lub kilkanaście ciemnoróżowych kwiatów z ciemnoczerwonymi kropkami. Płatki tych kwiatów są mocno wywinięte na zewnątrz – z powodu wyglądu tych kwiatów są zaliczane do tzw. lilii turbanowych.

Lilia tygrysia (Lilium lancifolium) pochodzi z wschodniej Azji – ma intensywnie pachnące kwiaty w różnych odcieniach pomarańczowego, mocno wywinięte płatki i wysoką (ok. 1,5 m) łodygę.

W każdym z tych gatunków są dziesiątki lub setki odmian.

Specjalistyczna strona cebule.pl podaje klasyfikację ogrodniczą lilii ogrodowych, którą warto znać kupując cebule lilii do swoich ogrodów. Lilie te dzielą się na:
- mieszańce azjatyckie – w tej grupie mamy największy wybór odmian lilii i niemal każdy kolor do wyboru, a dodatkowo są to najbardziej odporne na choroby rośliny;

- mieszańce martagon wywodzące się od lilii złotogłów, są to lilie odporne na choroby i długowieczne, rozrastają się w duże kępy.

- mieszańce candidum wywodzące się od lilii białej – są to historycznie najstarsze lilie, wysoko rosnące, a na szczycie pędu kwitnie i pachnie grono pięknych białych kwiatów.

- mieszańce amerykańskie – wyhodowane z dziko rosnących lilii w Ameryce Północnej, te lilie mają zazwyczaj kwiaty znacznie mniejsze od innych grup lilli,

- mieszańce longiflorum (długokwiatowe) dwywodzące się od Lilii długokwiatowej (Lilium longiflorum) – wyróżniają się bardzo długimi i wąskimi kielichami białych kwiatów,

- mieszańce trąbkowe – nazwa pochodzi od wyglądu kwiatów odmian w tej grupie, które mniej lub bardziej przypominają trąbkę, mamy tu do wyboru sporo odmian, które z reguły są bardzo odporne na choroby,

- mieszańce orientalne – gatunki w lilii z tej grupy powstały w wyniku krzyżowania gatunków, występujących głównie w Chinach i Japonii. Odmiany mieszańców orientalnych są najpiękniejsze ale też mało odporne na choroby i złe warunki pogodowe i glebowe. 

Przykłady odmian mieszańców orientalnych:

Oprócz tych grup można nabyć wiele innych mieszańców, kultywarów i odmian lilii, bo z uwagi na piękno i popularność kwiatów lilii hodowcy często podejmują działania w celu wyhodowania nowych niepowtarzanych kwiatów tej rośliny.

Warto też wspomnieć o bardzo wysokich liliach drzewiastych (orientpety), które są mieszańcami przede wszystkich lilii orientalnych i trąbkowych. 

oprac. Paweł J. Huczko