Każdy budynek ma mieć klasę charakterystyki energetycznej (od A+ do G). Od kiedy ten obowiązek? Jest już projekt rozporządzenia

Klasy charakterystyki energetycznej budynków. Dlaczego jest potrzebne nowe rozporządzenie?

Omawiany projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej został opracowany na podstawie upoważnienia z art. 15 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (Dz. U. z 2024 r. poz. 101), zwanej dalej „ustawą”.

To rozporządzenie ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady  (UE) 2024/1275 z 24 kwietnia 2024 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. Urz. UE L 2024/1275 z 08.05.2024), zwanej dalej „dyrektywą 2024/1275”.

Projekt rozporządzenia zakłada zmianę sposobu wdrożenia załącznika nr I dyrektywy poprzedzającej dyrektywę 2024/1275, zgodnie z którym państwa członkowskie opisują swoje krajowe metodologie obliczania, zgodnie z załącznikami krajowymi powiązanych norm europejskich ISO 52000, przede wszystkim normy dotyczącej obliczeń zapotrzebowania na energię – PN-EN ISO 52016-1:2017 Energetyczne właściwości użytkowe budynków – Zapotrzebowanie na energię do ogrzewania i chłodzenia, wewnętrzne temperatury oraz jawne i utajone obciążenia cieplne.

Wprowadzenie klas charakterystyki energetycznej w skali od A+ do G pozwoli w przyszłości na objecie programami wsparcia w szczególności budynków, w których znajdują się gospodarstwa domowe będące w trudnej sytuacji, a także budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej oraz budynków położonych na obszarach wiejskich. Szczegółowo kwestie te zostaną ujęte w Krajowym planie renowacji budynków. Ma to prowadzić do ciągłej poprawy efektywności energetycznej budynków, poprzez wprowadzenie systemu zachęt do przeprowadzania modernizacji.

- Wprowadzenie klas charakterystyki energetycznej będzie uzupełniającą, bardzo czytelną informacją dla właścicieli, kupujących i najemców w zakresie standardów energetycznych budynków lub lokali. Dzięki temu rozwiązaniu, będą mogli szybko ustalić, czy jest jeszcze przestrzeń na ewentualną poprawę standardu energetycznego budynku lub lokalu. Klasy charakterystyki energetycznej budynków to rozwiązanie tożsame z tym, które wszyscy znamy z oznaczeń na sprzętach elektrycznych – informuje wiceminister rozwoju i technologii Ignacy Niemczycki.

Metodologia wyznaczania charakterystyki energetycznej budynków

Rozporządzenie określi w szczególności metodologię wyznaczania charakterystyki energetycznej budynków. W przedstawionej w projekcie metodzie obliczeniowej, zawarto obowiązek stosowania metody godzinowej do obliczania zapotrzebowania na energię, z dopuszczeniem jako wyjątku stosowania metody miesięcznej i godzinowej dla budynków mieszkalnych.

Zmiana metody obliczania zapotrzebowania na energię użytkową budynków polega na powołaniu się w całości na normę PN-EN ISO 52016-1 i wskazaniu metody obliczenia metodą miesięczną lub godzinową dla odpowiednich typów budynków, która jest zgodna z Tablicą A-2 załącznika A wskazanej normy. W tabeli poniżej wskazano propozycję wyboru metody obliczania w podziale na budynki mieszkalne i niemieszkalne.

Tabela 1. Wybór między godzinową a miesięczną metodą obliczania dla budynków mieszkalnych i niemieszkalnych

Źródło: opracowanie własne na podstawie PN-EN ISO 52016-1

Ministerstwo Rozwoju i Technologii podkreśla, że oba rozwiązania są równoważne, co oznacza, że jedynie dla budynków mieszkalnych dopuszcza się stosowanie obu metod jak wspomniano powyżej, natomiast dla wszystkich pozostałych typów budynków tylko metodę godzinową.

Omawiany projekt przedstawia wyznaczenie charakterystyki energetycznej poprzez rozszerzenie oceny standardu energetycznego budynku o wskaźnik rocznego zapotrzebowania na energię dostarczoną netto ED. Obliczanie rocznego zapotrzebowania na energię w ramach wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku zgodnie z Dyrektywą 2024/1275 ma opierać się o rodzinę norm z serii ISO 52000. Wymaganie to wymusza wprowadzenie nowych pojęć (np. energia końcowa wyeksportowana, energia końcowa dostarczona czy energia dostarczona netto) oraz uaktualnienie definicji już istniejących (np. energia końcowa) stosowanych w metodyce obliczania charakterystyki energetycznej budynku.

W nowym rozporządzeniu nastąpi też uszczegółowienie zasad dotyczących obliczania dodatkowych składników energii końcowej aerotermalnej, geotermalnej i hydrotermalnej oraz uwzględniania tych składników w bilansie i udziale OZE. 

Kolejno zwiększono dokładność i zakres oceny oddziaływania na środowisko poprzez zmianę sposobu obliczania wielkości i wskaźników emisji oraz rozszerzenie zakresu ocenianych rodzajów emisji gazów cieplarnianych. Wprowadzono również procedury obliczania oraz zasady określania klas charakterystyki energetycznej budynków w skali od A+ do G. Skala A+ charakteryzuje budynek lub część budynku o najlepszych energetycznych właściwościach użytkowych, zaś skala G oznacza budynek lub część budynku o najgorszych energetycznych właściwościach użytkowych. 

Ministerstwo Rozwoju i Technologii informuje, że analizy techniczne wykazały znaczące wady zaimplementowanej dotychczas metody opartej na faktycznym zużyciu ilości energii. Wskazane wady to między innymi: ograniczenie stosowania metody jedynie dla wąskiej grupy budynków, brak kompatybilności obliczeniowej z metodą obliczeniową, nadmierne uproszczenie metody. Ewentualne dalsze dopuszczenie metody zużyciowej dla wybranej grupy budynków wymagałoby:
- zdefiniowania wymagań dla systemów „opomiarowania energii w budynkach” i/lub opisania metod dezagregacji danych pomiarowych,
- opracowania metody standaryzacji i normalizacji wyników pomiarów zużycia energii z użyciem bardzo wielu czynników, co byłoby porównywalne z opracowaniem alternatywnej metodyki obliczeniowej,
- opracowania odrębnej procedury wystawiania towarzyszących świadectwu charakterystyki energetycznej rekomendacji mających na celu ograniczenie zużycia energii. 

W związku z powyższym obecnie funkcjonująca metoda zużyciowa wymagałaby podjęcia analiz i zaproponowania szczegółowych zmian, a prace jakie należałoby przy tym wykonać byłyby długotrwale i kosztowne. 

W dyrektywie 2024/1275 o charakterystyce energetycznej budynków zmieniona została definicja charakterystyki energetycznej budynków, która nie odnosi się już do realnego zużycia energii, lecz do „opomiarowanej energii”, sugerującego bardziej zaawansowane metody niż na przykład faktury oraz wskazanie, że zapotrzebowanie powinno odnosić się do typowego użytkowania budynku. Odnosząc się do systemów opomiarowania energii, obecnie niewielki odsetek budynków w Polsce posiada takie zaawansowane systemy. Czynniki wymienione wyżej wskazują na konieczność zrezygnowania z dotychczasowej przyjętej metody opartej na rzeczywistym zużyciu energii. 

W § 3 omawianego projektu rozporządzenia określono, iż charakterystykę energetyczną wyznacza się na podstawie metodologii określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia. 

Nowe wzory świadectw charakterystyki energetycznej

W załączniku nr 2 i nr 3 do projektowanego rozporządzenia określono zaktualizowane wzory świadectw charakterystyki energetycznej.  W nowych wzorach zaproponowano zmianę formy graficznej świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku i części budynku, wprowadzono 2 klasy oceny energetycznej budynków - zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną EP, rocznego zapotrzebowania na energię dostarczoną netto ED. Określono również nowy sposób przedstawiania emisji CO2. Celem nowych wzorów świadectw jest czytelność i przejrzystość przez odbiorów końcowych oraz ujednolicenie wzorów świadectw wszystkich państw członkowskich, zgodnie z załącznikiem nr V dyrektywy 2024/1275.

W § 4 projektu rozporządzenia wskazano, że świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się w języku polskim.

W § 5 projektu rozporządzenia wskazano, iż załącznik nr 2 określa wzór świadectwa energetycznego dla budynku, zaś załącznik nr 3 określa wzór świadectwa energetycznego dla części budynku. 

Kontrola na miejscu

W § 3 omawianego projektu rozporządzenia zaznaczono także konieczność wykorzystania istniejącej dokumentacji technicznej oraz przeprowadzenia kontroli na miejscu lub w wyjątkowych sytuacjach kontroli zdalnej z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość umożliwiających inspekcję wizualną, przy realizacji świadectwa charakterystyki energetycznej przez osoby uprawnione. Konieczność odbycia kontroli na miejscu jest podyktowana występującymi nadużyciami w zakresie automatyzacji w wykonywaniu świadectw przez osoby uprawnione. 

Do Ministerstwa Rozwoju i Technologii wpływają informacje o wspomnianych nadużyciach, które polegają głównie na automatycznym sporządzaniu świadectw (najczęściej za pośrednictwem stron internetowych), bez wywiadu z właścicielem, bez kontroli na miejscu oraz bez analizy dokumentacji technicznej obiektu. Wygenerowanie takiego dokumentu zajmuje często od kilku do kilkunastu godzin. Dodatkowym problemem jest przekazywanie dokumentów imitujących świadectwo charakterystyki energetycznej wykonane za pomocą programu pomocniczego (nie wygenerowane za pomocą Centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków). 

Powyższy problem w zakresie nierzetelności przekazywania świadectw dostrzega również Komisja Europejska, biorąc pod uwagę funkcjonujące regulacje w państwach członkowskich.  Wiąże się to, z utworzeniem zapisu o koniecznej obecności osoby sporządzającej świadectwo w miejscu, w którym znajduje się rozpatrywana nieruchomość.
Wspomniana regulacja pojawia się we również w artykule 19 dyrektywy 2024/1275.

Artykuł 20 dyrektywy 2024/1275 zaznacza również konieczność podania przez sporządzających świadectwo wszystkich danych wsadowych, niezbędnych do obliczania charakterystyki energetycznej w dedykowanej bazie danych (w Polsce Centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków). Dane wsadowe będą służyły do weryfikacji poprawności sporządzenia świadectw.

Wcześniej sporządzone świadectwa charakterystyki energetycznej zachowają ważność

Przepis § 7 nowego rozporządzenia określi, że świadectwa charakterystyki energetycznej sporządzone na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują ważność. A na podstawie § 6 nowego rozporządzenia, do świadectw charakterystyki energetycznej sporządzonych przed dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia stosowane mają być przepisy dotychczasowe. 

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Planowany termin przyjęcia omawianego projektu rozporządzenia to IV kwartał 2024 r. Natomiast MRiT planuje, że przepisy tego rozporządzenia wejdą w życie przepisów 1 stycznia 2026 r.
Jak wyjaśnia MRiT, taki termin wejścia w życie pozwoli na wykonanie nowego systemu teleinformatycznego, w którym będą sporządzane między innymi świadectwa charakterystyki energetycznej.

Razem z wejściem w życie tego rozporządzenia straci moc obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (Dz. U. poz. 376, z 2017 r. poz. 22, z 2019 r. poz. 1829 oraz 2023 r. poz. 697). 

Konsultacje projektu rozporządzenia

Aktualnie trwają konsultacje publiczne tego projektu, mają potrwać do 16 sierpnia 2024 r. Opinie i uwagi można zgłaszać za pomocą wypełnionego formularza tabeli uwag oraz pocztą elektroniczną na adresy: justyna.kozun@mrit.gov.pl, tomasz.galazka@mrit.gov.pl, barbara.wasowska@mrit.gov.pl.  

Źródło: Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej.