Kosaciec bródkowy (Irys) – jak uprawiać w ogrodzie i jakie odmiany wybrać?

Kosaciec bródkowy – charakterystyka gatunku

Kosaciec bródkowy (Iris × germanica), nazywany też kosaćcem niemieckim, a potocznie: irysem, jest byliną należącą do rodziny kosaćcowatych. Jego pochodzenie jest niejasne, ale jest to gatunek powszechnie uprawiany na całym świecie, wynik krzyżowania kilku dziko rosnących gatunków kosaćców. Dzięki mrozoodporności, kosaciec bródkowy doskonale radzi sobie w polskim klimacie, nie wymagając zabezpieczeń na zimę. Szczególnie ceniony jest za swoje duże, efektowne kwiaty, które na wiosnę (w maju i czerwcu) przyciągają wzrok swoją kolorystyką. Roślina ta świetnie sprawdzi się w każdym ogrodzie, dodając mu niepowtarzalnego uroku. Wiele odmian irysa bardzo ładnie pachnie.

Ciekawostką jest fakt, że nazwa rodzajowa "Iris" dla kosaćców pochodzi od imienia greckiej bogini tęczy, Iris. Wybór tej nazwy nie jest przypadkowy. Kosaćce są roślinami o niezwykle różnorodnej kolorystyce kwiatów i mnogości różnobarwnych odmian.

Czym Kosaciec bródkowy różni się od innych gatunków kosaćców?

Kosaciec bródkowy, w porównaniu do innych gatunków kosaćców, wyróżnia się swoją wielkością i efektownością kwiatów. Duże kwiaty, o średnicy dochodzącej do kilkunastu centymetrów, ukazują się na szczytach wysokich, do 1 metra, łodyg – po kilka kwiatów po kolei zakwitających na jednej łodydze. Charakterystyczne dla tego gatunku są tzw. "bródki", czyli pokryte pasemkami krótkich, gęstych „włosków” fragmenty płatków dolnych. 

Ponadto, kosaciec bródkowy cechuje niezwykła różnorodność kolorystyczna – od czystych białych kwiatów, przez różne odcienie fioletu i niebieskiego, aż po kwiaty niemal czarne. Każda odmiana tego gatunku jest unikalna, co umożliwia stworzenie niepowtarzalnych kompozycji kolorystycznych w ogrodzie.

Jakie stanowisko i gleba jest właściwa do uprawy kosaćca bródkowego?

Kosaciec bródkowy to roślina potrzebująca dużo słońca. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, choć toleruje także półcień. Ważne też jest, aby miejsce, w którym posadzimy irysy było osłonięte od silnych wiatrów, które mogą łamać łodygi. Gleba do uprawy powinna być przepuszczalna, żyzna, o obojętnym pH do lekko kwaśnego. Dobrej jakości drenaż jest kluczowy, gdyż kosaciec bródkowy nie toleruje stojącej wody, która może prowadzić do gnicia bulw. Zbyt ciężka gleba może być poprawiona dodatkiem piasku lub perlitu.

Jaki i kiedy można sadzić kosaćca bródkowego?

Kłącza (bulwy) kosaćca bródkowego sadzi się od późnego lata do wczesnej jesieni, chociaż najlepszy moment to koniec lata, kiedy roślina zakończyła już kwitnienie. Sadzić należy bulwy, umieszczając je płytko w glebie, tak, aby wierzchołek bulwy z liściem był niewiele poniżej powierzchni ziemi. Sadzić trzeba w ten sposób aby kłącze z korzeniami było od strony południowej (wystawione na słońce) a druga końcówka kłącza (z liściem) od strony północnej.

Rozstawa między roślinami powinna wynosić około 30-40 cm, co zapewni roślinom odpowiednią przestrzeń do wzrostu. Kosaćca bródkowego można rozmnażać przez podział bulw w okresie późnego lata lub wczesnej jesieni.

Jak uprawiać kosaćca bródkowego? Jakie i kiedy nawozy stosować? Jakie i kiedy stosować zabiegi pielęgnacyjne?

Uprawa kosaćca bródkowego nie jest skomplikowana, ale wymaga pewnej troski. Ważne jest regularne podlewanie rośliny, zwłaszcza w okresie wzrostu i kwitnienia. Stosowanie nawozu z dużą zawartością fosforu i potasu na wiosnę pomoże w uzyskaniu obfitego kwitnienia. Lepiej nie stosować nawozów z dużą ilością azotu.

Przycinanie rośliny powinno nastąpić wczesnym latem, po kwitnieniu, kiedy usuwane są zwiędłe kwiaty i łodygi. Co 3-4 lata kosaciec bródkowy powinien być przesadzany i podzielony, aby zapobiec zagęszczeniu i utrzymaniu zdrowego wzrostu. 

Dobrym pomysłem jest również okrywanie na zimę ziemi, w której rosną nowoposadzone irysy warstwą ściółki organicznej, która zabezpieczy korzenie przed przemarzaniem i zapewni dodatkowe składniki odżywcze. Wiosną i latem lepiej nie ściółkować rabat z irysami ale trzeba je regularnie odchwaszczać.

Wybrane odmiany irysa (kosaćca) bródkowego

That's all Folks – odmiana nagradzana na konkursach American Iris Society o wyjątkowo dużych żółto – złotych kwiatach z białymi akcentami. Kwitnie w maju i czerwcu na wysokich łodygach, osiągających do 120 cm. 

Bev – nieco niższa odmiana o ciekawym kolorze kwiatów (brązowo-czerwonym). Łodygi dorastają do 90 cm.

Jealous Guy – bardzo efektowna odmiana o kolorze różnych odcieni kawy z mlekiem z akcentami niebiesko-filoetowymi i pomarańczową „bródką”. Łodygi dorastają do ok. 95 cm.

Bargain Hunter – ma białe kwiaty z akcentami fioletowo-żółtymi, „bródka” jest pomarańczowa. Łodygi dorastają do ok. 1 m wysokości.

Belle Fille – górne płatki kwiatów jasnofioletowe z białymi brzegami, a dolne ciemnofioletowe z białym obramowaniem. „Bródka” jest żółto-pomarańczowa. Łodygi dorastają do ok. 85 cm wysokości.

Blue Rhythm - Ta odmiana charakteryzuje się dużymi, pachnącymi kwiatami w odcieniach błękitu i niebieskiego. Kwitnie od maja do czerwca, tworząc efektowny kontrast z innymi roślinami w ogrodzie. Łodygi kwiatostanowe mogą osiągać nawet 1 m wysokości.

Immortality: To odmiana o białych, pachnących kwiatach (bródka jest bladożółta), które pięknie kontrastują z ciemnozielonymi liśćmi. Łodygi dorastają do ok. 80 cm wysokości.

Loop de Loop – bardzo efektowne kwiaty biało-fioletowe (bródka jest fioletowo-pomarańczowa), kwitnie od maja do lipca, łodygi dorastają do ok. 85 cm wysokości.

Caprice de Star – ta odmiana irysa bródkowego ma kwiaty koloru różowo-łososiowego (bródka jest pomarańczowa), kwitnie od końca maja do początku lipca, łodygi dorastają do ok. 80 cm wysokości.

oprac. Paweł J. Huczko