Przekształcanie mieszkań spółdzielczych po wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Orzeczenie TK

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy, które pozwalają na wykupienie mieszkań spółdzielczych za b. niskie kwoty, są niezgodne z konstytucją (dotyczy do lokatorskich i własnościowych mieszkań spółdzielczych – wykup mieszkań zakładowych i komunalnych nie był objęty wyrokiem). Trybunał skorzystał jednak z możliwości odroczenia wejścia w życie orzeczenia- co wbrew pozorom do czasu opublikowania uzasadnienia pozostawiało pewne wątpliwości co do skutków orzeczenia np. podczas postępowania sądowego.

Przeczytaj pełny tekst wyroku wraz z uzasadnieniem (P 16/08)

Skutek odroczenia

Uzasadnienie wyroku nie pozostawia jednak wątpliwości co do intencji trybunału – odroczenie wyroku pozostawia możliwość przekształcania praw spółdzielczych w odrębną własność lokalu – do czasu wejścia w życiu orzeczenia (co nastąpi 30 grudnia 2009 r.

Trybunał stwierdził:

„Odroczenie terminu utraty mocy obowiązującej przepisów uznanych za niekonstytucyjne oznacza, że do momentu wskazanego w sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepisy te obowiązują, o ile wcześniej nie zostaną uchylone przez ustawodawcę. Ich obowiązywanie jest równoznaczne z koniecznością ich przestrzegania i stosowania przez wszystkich ich adresatów.[…] Zakresem tej mocy objęte są również wszystkie sądy, Konstytucja nie przewiduje bowiem żadnego wyjątku w stosunku do zasady wyrażonej w jej art. 190 ust. 1 (zob. wyroki TK: sygn. K 25/01, sygn. P 1/05). Należy jednocześnie podkreślić, że w polskim systemie prawnym samo pozbawienie przepisu domniemania konstytucyjności nie jest wystarczającą przesłanką do odmowy jego zastosowania. […] Pogląd o konieczności stosowania w okresie odroczenia przepisów, które utraciły domniemanie konstytucyjności, jest utrwalony w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyroki TK: sygn. SK 1/04, sygn. K 14/03, sygn. P 1/05, sygn. K 30/06, sygn. P 10/07, sygn. SK 49/05, sygn. U 5/06 oraz wyrok z 1 lipca 2008 r., sygn. K 23/07, OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 100).[…] Obwiązywanie w okresie odroczenia przepisów wymienionych w części I pkt 1-4 sentencji wyroku oznacza, że przewidziane w nich postępowania zmierzające do zawarcia przez osobę uprawnioną ze spółdzielnią umowy przeniesienia własności lokalu powinny być kontynuowane.”

Ograniczenie skutków orzeczenia

Wolą Trybunału było usankcjonowanie wszystkich przekształceń praw spółdzielczych, które nastąpiły w oparciu o zakwestionowane przepisy. Oznacza to, że wyrok TK z dnia 17 grudnia 2008 roku nie może być podstawą do wznowienia postępowania w sprawach, w których spółdzielcy pozwali spółdzielnie ociągające się z podpisaniem odpowiedniej umowy. W innych okolicznościach spółdzielnie mogły by wznowić postępowanie i domagać się zmiany prawomocnego orzeczenia zastępującego ich oświadczenie woli (w takim trybie rozpatrywane były pozwy spółdzielców) – w oparciu o art. 401 (1) kpc.

Trybunał stwierdził jednak:

„Zastosowanie odroczenia w odniesieniu do przepisów wymienionych w części I pkt 1-4 niniejszego wyroku oznacza więc, że umowy przeniesienia własności lokalu zawarte pomiędzy spółdzielnią a osobą, której przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, nie mogą być unieważnione, orzeczenia sądowe zastępujące oświadczenia woli spółdzielni mieszkaniowych (z powodu opieszałości spółdzielni), wydane na podstawie art. 49¹ u.s.m., nie mogą być wzruszone w trybie art. 190 ust. 4 Konstytucji.”

Jakie skutki ma więc orzeczenie TK

Do czasu wejścia w życie orzeczenia (30 grudnia 2009) – uznaje się, że uchylone w nim przepisy nadal są obowiązujące. Do tego czasu spółdzielcy nadal mają roszczenie do spółdzielni mieszkaniowej o przekształcenie prawa spółdzielczego w odrębną własność lokalu (zakładając, że spełniają wskazane w ustawie warunki).

Nadal mogą również kierować do sądów pozwy o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli zarządu spółdzielni w przedmiocie ustanowienia odrębnej własności lokalu w trybie dotychczasowych przepisów o spółdzielniach mieszkaniowych (tj. po zwłoce dłuższej niż 3 miesiące).

Jedyne co się zmieniło w tym zakresie to zniesienie odpowiedzialności karnej członków spółdzielnie odpowiedzialnych za zwłokę (te przepisy zostały uchylone z dniem opublikowania wyroku, który nie przewidywał w tym zakresie okresu przejściowego).

Korzystanie z dotychczasowych przepisów będzie możliwe do czasu wejścia w życie wspomnianego w tekście wyroku TK lub do czasu znowelizowania przepisów ustawy przez parlament (o ile nastąpi to przed wejściem w życie orzeczenia).