Najem okazjonalny – czym jest, czy warto go stosować?

Mieszkania na wynajem - baza mieszkaniowa cały czas się rozwija

Inwestycje w nieruchomości sprzyjają rozwojowi rynku najmu. W każdym roku przybywa nowa baza mieszkaniowa, głównie w dużych miastach wojewódzkich, choć nie tylko.
Wiele lat temu mieszkania przeznaczone na wynajem pochodziły z zasobów rodzinnych, gdy “mieszkanie po babci” nie było potrzebne, a mogło stanowić źródło dochodów. W przypadkach, gdy nieruchomość stawała się własnością kilku osób najem stawał się niekiedy jedyną możliwością bezkolizyjnego czerpania korzyści ze swojej własności - dzieląc się uzyskanym czynszem.

Dziś na rynek najmu trafiają mieszkania zakupione celowo, z myślą o wynajmie, generujące dochód pasywny, a także nieruchomości, które będą potrzebne za kilka lat (np. dla dziecka), a obecnie stanowią lokatę kapitału i zabezpieczenie oszczędności przed inflacją.

Nierzadko nieruchomości na wynajem są nabywane z wykorzystaniem kredytu hipotecznego, co oznacza, że oprócz typowych kosztów utrzymania lokalu właściciel spłaca ratę kredytu wraz z odsetkami. Dochód z najmu przewyższa wszystkie stałe wydatki, ale w przypadku, gdy nie ma wpływu, sytuacja może być nieciekawa, z uwagi na wysokie miesięczne obciążenia, które mogą być trudne do udźwignięcia dla budżetu domowego.

Problemy z najemcami - co, gdy najemca nie płaci

Najstraszniejsze sny wynajmujących to takie, w których najemcy nie płacą i nie chcą opuścić zajmowanego lokum. Przepisy chroniące lokatorów i powolna machina prawna powodują, że pojawiają się przypadki, gdy lokator żyje na koszt właściciela nieruchomości. Wynajmujący spłaca kredyt, opłaca koszty utrzymania lokalu - a najemca nie płaci przez wiele miesięcy... Oczywiście, przepisy pomagają w odzyskaniu długu, a dla najemcy takie działanie może być bardzo kosztowne.. Cóż kiedy są osoby, których sposobem na życie jest właśnie “nie płacić”? Z pustego (oficjalnie) i Salomon nie naleje… A mieszkanie nie tylko nie zarabia, ale i wymaga regularnych nakładów.

Najem okazjonalny - geneza, przepisy

Mając na uwadze poprawę bezpieczeństwa właścicieli nieruchomości w 2009 roku pojawił się najem okazjonalny. Przepisy regulujące ten szczególny rodzaj najmu poszerzyły funkcjonującą od wielu lat “Ustawę o ochronie praw lokatorów”. Dzięki umowie najmu okazjonalnego właściciele znacząco ograniczają ryzyko nierzetelnego najemcy, a korzyścią z wyboru tej formy najmu jest możliwość szybkiego pozbycia się niepłacącego najemcy. Choć przepisy te, zabezpieczające właścicieli nieruchomości działają od ponad 10 lat, to wciąż najem okazjonalny nie jest przeważającą formułą w zawieranych umowach najmu.

Przepisy regulujące zasady najmu okazjonalnego znajdują się w Rozdziale 2a (art. 19a-19e) ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r., poz. 611; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2021 r., poz. 1243).

Dlaczego ludzie rezygnują z zawierania najmu okazjonalnego?

Najem okazjonalny wymaga spełnienia szeregu procedur formalnych: w szczególności zawarcia umowy w formie pisemnej na czas określony, czy zgłoszenia jej później do urzędu skarbowego. Niechęć części społeczeństwa do kontaktów z urzędami, czy konieczność spełnienia formalności powodują, że wiele osób unika tej formy umowy.

Dodatkowo, sporządzenie oświadczenia najemcy o poddaniu się egzekucji co do wyprowadzki musi mieć formę aktu notarialnego. Z tym wiąże się kilkusetzłotowa opłata notarialna, której najemcy woleliby uniknąć. Właściciel mógłby ją zrefundować, dla własnego bezpieczeństwa, ale przeświadczenie wynajmującego - że “może u innych się to zdarzyć, ale u mnie na pewno nie…” także nie sprzyja inwestycji w tą formę umowy. Kiedy jednak pojawiają się problemy z najemcami, już jest za późno, aby coś zmienić. Dlatego warto zastanowić się wcześniej, czy taka drobna inwestycja nie jest warta późniejszego spokoju.

Bariery zawarcia umowy najmu okazjonalnego

Aby zastosować najem okazjonalny - trzeba być osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej w zakresie najmu lokali, a umowa musi dotyczyć wyłącznie najmu lokalu mieszkalnego (lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych). Osoby prowadzące działalność mają do dyspozycji najem instytucjonalny, więc każdy wynajmujący może znaleźć dla siebie rozwiązanie.

Koszty aktu notarialnego mogą skutecznie zniechęcić najemcę przed skorzystaniem z tej oferty najmu. Dlatego warto rozważyć wzięcie tych kosztów na swoją stronę w postaci refundacji przez wynajmującego. Te kilkaset złotych to swoista “polisa ubezpieczeniowa” najmu, warto ją wykupić, aby spać spokojnie.

Konieczność zawarcia umowy na piśmie i zgłoszenie jej do Urzędu Skarbowego. Umowa najmu powinna być przygotowana dobrze i profesjonalnie. Warto skorzystać z pomocy profesjonalistów - prawników, pośredników specjalizujących się w najmie, aby dostarczyli dobry wzór umowy. Ściągnięcie druku z internetu, choć bezpłatne, nie gwarantuje skuteczności. Zgłoszenia do Urzędu Skarbowego dokonujemy na specjalnych drukach lub składając pismo (lub kopię umowy) w terminie 14 dni od rozpoczęcia najmu.

Lokal zastępczy, który musi wskazać najemca, może być kłopotliwy, w szczególności dla obcokrajowców. Ale tutaj, jeśli nie ma innej możliwości, można skorzystać z komercyjnej oferty adresu do najmu okazjonalnego. Za kolejne kilkaset złotych otrzymujemy pisemną gwarancję, że będzie gdzie najemcę eksmitować.

Najem okazjonalny a COVID

Niestety, przepisy tarczy antycofidowej w ubiegłym roku ograniczyły wykonywanie eksmisji i jeśli nie mamy do czynienia z przemocą domową, taka eksmisja może nie być wykonana. To dziś realny problem niektórych wynajmujących, których lokale służą do nielegalnego zamieszkiwania. Natomiast mamy wciąż nadzieję, że pandemia COVID jest czymś przejściowym. Dodatkowo Ministerstwo Sprawiedliwości rozważa wycofanie tego punktu z przepisów i odblokowanie możliwości wykonywania wyroków nakazujących opróżnienie lokalu, co umożliwi m.in. eksmisje z lokali na podstawie umów najmu okazjonalnego.

Czy warto stosować najem okazjonalny?

Najem okazjonalny można porównać do polisy ubezpieczeniowej. Jeśli nie skorzystamy - to wyrzucamy pieniądze. Ale z drugiej strony zwiększamy komfort i swoje bezpieczeństwo finansowe. Jeśli najemca nie chce poddać się procedurze najmu okazjonalnego, to warto zadać sobie pytanie, czy to będzie dobry najemca? Co powoduje jego niechęć? Może ma już “swoje plany”? Wielu prawników i pośredników nieruchomości rekomendują zawieranie umów najmu okazjonalnego, aby właśnie ograniczyć ryzyko związane z nierzetelnym lokatorem.

Agata Stradomska, menedżer agencji nieruchomości