Kompostowanie i kompostowniki

Mimo iż jest to proces naturalny, musi odbyć się w odpowiednich warunkach. Od tych warunków zależy jak długo rozkładać się będzie biomasa i jaki będzie zakres niepożądanych procesów gnilnych. Trzy główne czynniki to:

• Powietrze - tlen jest niezbędny, aby zapewnić warunki życia organizmom rozkładającym wrzucone do kompostownika resztki. Bakterie i grzyby powodują proces butwienia, ten sam który przekształca ściółkę leśną w glebę. Brak dostatecznej ilości powietrza, występujące przy zbitym kompoście lub słabym przewietrzaniu, powoduje gnicie resztek. Gnicie jest procesem beztlenowego rozkładu, w którym powstają szkodliwe substancje takie jak siarkowodór i amoniak. Użycie zgniłych resztek w ogrodzie może zagrozić zdrowiu roślin.

Zobacz także: Trendy ogrodowe: Jak być nowoczesnym ogrodnikiem?

• Wilgotność - dla prawidłowego kompostowania należy utrzymać równowagę wilgotności. Woda, podobnie jak tlen, jest niezbędna do życia organizmów rozkładających resztki. Pryzma nie może się wysuszyć, ale także nie może być zbyt mokra, gdyż sprzyja to gniciu.

• Temperatura - zapewnienie odpowiedniej temperatury w pryzmie przyśpieszy proces kompostowania. Pryzma rozgrzewa się w sposób naturalny w fazie rozkładania szczątków do 50-80 ºC. Po zapadnięciu się się pryzmy temperatura spada do 40 ºC. Kontrola temperatury umożliwia określenie momentu przerzucenia kompostu.

W procesie rozkładu biomasy szczególna rolę pełnią mikroorganizmy. W kompostowniku flora bakteryjna pojawi się automatycznie z biegiem czasu, choć możemy zwiększyć jej możliwości i szybkość działania dodając do kompostownika specjalny starter biologiczny. Szczególną rolę w rozwoju technik kompostowania pełnią dżdżownice kompostowe. W bardzo szybkim tempie mineralizują resztki, przyspieszając cały proces, jednocześnie zwiększając swoją liczebność. Do kompostu używa się specjalnych gatunków dżdżownic, których naturalnym środowiskiem życia jest ściółka leśna.

Zobacz także: Zasady ekoogrodnictwa

Jakość kompostu i szybkość jego produkcji zależy w dużej mierze od składu biomasy w kompostowniku. Ważna jest odpowiednia proporcja azotu do węgla. Przyjmuje się, że optymalny stosunek C:N to 30:1. Przy czym kluczowa jest tu ilość azotu niezbędnego do budowy komórek. Należy więc odpowiednio dobierać proporcje resztek podlegających kompostowaniu. Najwięcej azotu w przypadku materiału roślinnego znajduje się w świeżych resztkach jak skoszona trawa. Jeżeli jednak posiadamy duże ilości niskoazotowego materiału, jak siano czy słoma, warto dodać do kompostu azot pochodzenia zwierzęcego: mączka kostna, mączka krwi, odchody zwierząt roślinożernych. Do kompostu nie dodajemy natomiast resztek pochodzenia zwierzęcego, jak mięso, wnętrzności i tłuszcz, ponieważ zwabiają one szczury i inne przenoszące choroby szkodniki.

Zobacz także: Jak zbudować kompostownik ogrodowy?

Jak wykonać kompost

Kompost wykonuje się w formie ciepłej lub zimnej pryzmy. Ciepła pryzma to specjalnie ułożony kompost podzielony na warstwy zapewniające dopływ powietrza, warstwy bogate w azot i zawierające florę bakteryjną. Jednorazowo ułożona pryzma rozgrzewa się dzięki pracy mikrobów i szybko zapada. W wysokiej temperaturze ginie wiele patogenów i nasion chwastów. Zaletą tej metody jest szybkość kompostowania, po kilku miesiącach mamy gotowy nawóz. Niestety ułożenie warstw jest czasochłonne i wykonuje się je jednorazowo, a wiec materiał na kompost trzeba zgromadzić w jednym czasie.

Druga metoda to kompostowanie w pryzmie zimnej. Ten sposób kompostowania polega na luźnym układaniu szczątków organicznych i systematycznym przerzucaniu pryzmy w celu jej dotlenienia. Taki sposób prowadzenia kompostownika uniemożliwia wytworzenie dużej temperatury w jego wnętrzu, co znacznie spowalnia procesy rozkładu. Jednakże pryzma zimna może być stale uzupełniana, co ważne jest np. przy stałym wyrzucaniu organicznych śmieci produkowanych w kuchni.

Jaki kompostownik wybrać

Wielkość i rodzaj kompostownika zależy od tego jak często i w jakich ilościach produkujemy biomasę, oraz gdzie ją chcemy kompostować. Największa forma kompostowników są luźne pryzmy kompostowe, najczęściej przykrywane warstwą ziemi lub włóknina. Stosuje się je przy dużej uprawie lub w celach komercyjnych. W średnich i małych ogrodach ta metoda jest mało przydatna.

Zobacz także: Elementy składowe ogrodu ekologicznego

Najczęściej spotykaną w ogrodach formą kompostowników są kompostowniki otwarte. Konstrukcja wykonana jest najczęściej z drewna lub tworzywa sztucznego. Tworzy ona zamkniętą, nie osłonięta z góry przestrzeń w której ściany przytrzymują i kształtują brzegi pryzmy. Ażurowa konstrukcja ułatwia stałe wietrzenie kompostu. Ten typ kompostownika sprawdza się w dużych i średnich ogrodach.

W średnich i małych ogrodoch doskonale sprawdzić się może kompostownik zamknięty - termiczny. Jest to kompostownik wykonany z tworzywa sztucznego pochodzącego z recyklingu. Konstrukcja tego kompostownika łączy zalety pryzmy chłodnej i ciepłej. Biomasa dorzucana jest w razie potrzeby, a izolujące ściany zatrzymują wysoką temperaturę i przyspieszają proces rozkładu.

Ciekawym sposobem kompostowania jest użycie w kompostowniku dżdżownic Niezwykła efektywność kompostowania przy pomocy dżdżownic umożliwia zbudowanie niewielkiego, zamkniętego kompostownika. Jego forma umożliwia kompostowanie w budynku, opierając produkcje wyłącznie odpadach kuchennych. Konstrukcja opiera się na warstwach, w których robaki przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu. Dolne warstwy zawierają przetworzony już kompost, a także płynny nawóz organiczny.