REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rynki biurowe w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach turbulencji

Rynki biurowe w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach turbulencji
Rynki biurowe w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach turbulencji
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Efektywność energetyczna nieruchomości to obecnie jedna z kluczowych pozycji na liście deweloperów i najemców biurowych oraz inwestorów poszukujących atrakcyjnych aktywów do zakupu. To właśnie ona, w dobie rozwoju trendu ESG i gwałtownego wzrostu cen energii, w dużej mierze decyduje o rentowności i obłożeniu budynku – wynika z najnowszego raportu Colliers pt. „ExCEEding Borders: CEE-15 Office Markets in Turbulent Times”, analizującego stan rynku w 15 krajach Europy Środkowo-Wschodniej .

Rynki biurowe w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach turbulencji

Mimo że w całej Europie Środkowo-Wschodniej pracownicy w większości nie wrócili jeszcze do pracy w biurze, niektóre firmy opóźniają decyzje o redukcji powierzchni biurowej. Może to wynikać z warunków umowy najmu lub chęci dokładnej oceny, w jakim wymiarze praca hybrydowa będzie im najbardziej odpowiadać. Dwa i pół roku po wybuchu pandemii COVID-19 widać wyraźnie, że zmiana oczekiwań pracowników dotyczących pracy hybrydowej lub zdalnej jest trwała i wielu pracodawców uwzględnia to w swoich strategiach najmu.

REKLAMA

W niedawnym badaniu, przeprowadzonym wśród dyrektorów najwyższego szczebla w Polsce, 89% respondentów wskazało, że w ich organizacjach wdrożono hybrydowy model pracy[1]. Przy tym 2/3 przedsiębiorstw napotyka na opór podczas prób sprowadzenia pracowników z powrotem do biur. Podobne prawidłowości zaobserwowano w innych krajach regionu. Średnie szczytowe obłożenie biur w II kw. 2022 r. utrzymało się na poziomie ok. 30% dla całego regionu EMEA.

Ponadto – podczas gdy region powoli wychodził z pandemicznego spowolnienia – I kw. 2022 r. oraz wojna na Ukrainie przyniosły nowe wyzwania, a nieprzewidywalność wzrosła do poziomu niespotykanego od wielu lat. Zakłócenia w łańcuchach dostaw oraz rosnące koszty materiałów i pracy dodatkowo wzmocniły i tak już powszechne konserwatywne podejście do wydatków oraz koncentrację na zapewnieniu ciągłości działania.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Mimo to są firmy, które rozszerzają swoją obecność w biurze i wynajmują więcej powierzchni. Są też takie, które wchodzą do Europy Środkowo-Wschodniej. Dużym atutem naszego regionu jest  relatywnie tania, dobrze wykształcona kadra pracownicza w porównaniu z Europą Zachodnią, a to tylko jeden z czynników pozwalających przewidywać sukces regionalnych rynków biurowych. Drugi to relatywnie niska podaż w przeliczeniu na mieszkańca. Jest on szczególnie istotny, ponieważ w przypadku znacznego wzrostu liczby pustostanów, zarówno ze względu na potencjalną recesję, jak i upowszechnienie się pracy hybrydowej, puste powierzchnie mogą zostać wchłonięte łatwiej niż w stolicach Europy Zachodniej.

Podaż powierzchni biurowych

REKLAMA

Wpływ zjawisk takich, jak wojna w Ukrainie, wdrażanie nowych modeli pracy czy wysokie koszty energii, jest również zauważalny w aspekcie podaży. Mimo że część najemców poszukuje możliwości zmniejszenia zajmowanej przestrzeni, zasoby najbardziej pożądanych powierzchni biurowych klasy premium pozostają ograniczone na większości rynków w regionie. Problem ten dodatkowo potęgują opóźnienia w podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu nowych projektów lub wydłużeniu harmonogramu budowy. Ogólna niepewność gospodarcza oraz gwałtownie rosnące ceny powodują również, że wynajmujący są bardziej konserwatywni, jeśli chodzi o warunki najmu i oferowane zachęty. To z kolei sprawia, że znalezienie nowych, optymalnych lokalizacji lub dostosowanie istniejących powierzchni biurowych do wymogów hybrydowego środowiska pracy staje się bardziej problematyczne.

- W rezultacie najemcy stają przed coraz trudniejszymi wyborami w zakresie pozyskania powierzchni biurowej, która odpowiada potrzebom ich hybrydowych zespołów, ma potencjał przyciągania nowych pracowników oraz jest na tyle atrakcyjna, by przyćmić niedogodności związane z codziennymi dojazdami do pracy i móc konkurować z domowym biurem, z którym większość pracowników się oswoiła mówi Dominika Jędrak, dyrektor Działu Doradztwa i Badań Rynku w Colliers w Polsce.

Wskaźniki pustostanów biurowych

Wskaźnik pustostanów biurowych w stolicach państw Europy Środkowo-Wschodniej powoli się stabilizuje – w miarę dostosowywania się zarówno podaży, jak i popytu – po tym jak w czasie pandemii na wielu rynkach wzrósł do poziomu dwucyfrowego. Częściowo ze względu na wyższe koszty budowy i niską dostępność powierzchni w najbardziej poszukiwanych lokalizacjach obserwowane są wzrosty czynszów, zwłaszcza w nowo powstających budynkach. Eksperci spodziewają się także, że w wyniku inflacji  nadal będą rosnąć stopy procentowe.

Ceny wykończenia wnętrz biur w górę

Także nakłady inwestycyjne przeznaczone na prace wykończeniowe lub rearanżację powierzchni komercyjnej stają się coraz trudniejsze do przewidzenia i zaplanowania. W I i II kw. 2022 r. ceny materiałów budowlanych wzrosły o 30% w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. Tendencja ta prawdopodobnie się utrzyma, a nawet może się pogłębić, ze względu na rosnące ceny gazu, energii elektrycznej i robocizny oraz brak wykwalifikowanych wykonawców na rynku.  

Najbardziej typowe czynniki ryzyka w procesie pozyskiwania przez najemców powierzchni biurowych to brak elastyczności w warunkach najmu oraz nierealistyczne założenia dotyczące tego, co można zrealizować w ramach budżetu przeznaczonego na wykończenie. Dlatego też coraz bardziej atrakcyjną propozycją staje się podejście kompleksowe, w którym jeden wykwalifikowany dostawca bierze pełną odpowiedzialność za cały proces – od określenia wymagań i negocjacji warunków najmu, poprzez wszystkie etapy projektowania, aż po prace wykończeniowe. Ten oparty na celach proces definiowania, projektowania i realizacji (Define, Design, Deliver) gwarantuje, że powierzchnie biurowe spełniają wymagania biznesowe organizacji i jej pracowników. W myśl tego podejścia przestrzenie są również projektowane w taki sposób, aby ich realizacja zmieściła się w dostępnym budżecie i nastąpiła w uzgodnionym terminie. Popularność procesu będzie nadal rosnąć, ponieważ jest to stosunkowo bezpieczny sposób na stworzenie przestrzeni biurowej gotowej na wyzwania przyszłości i spełniającej cele biznesowe organizacji.

Liczba transakcji najmy biur w Warszawie

Wolumen transakcji najmu powierzchni biurowej, zarejestrowanych w I poł. 2022 r. w samej Warszawie, wyniósł 479,4 tys. mkw., czyli dwukrotnie więcej  niż w I poł. 2021 r. Został zdominowany przez nowe transakcje.

REKLAMA

- Zmniejszająca się dostępność nowej powierzchni, przy równoczesnym utrzymaniu dynamiki popytu oraz rosnące koszty budowy mogą skutkować wzrostem bazowych stawek czynszu w nowych projektach biurowych. Aktywność deweloperów maleje, co w najbliższych latach dodatkowo przyczyni się do pogłębienia luki podażowej. Warto również zauważyć, że wpłynie na przywrócenie równowagi na rynku najemców, która uwidoczniła się w czasie pandemii COVID-19, kiedy firmy wstrzymały procesy decyzyjne związane z rozbudową lub reorganizacją biur – wyjaśnia Paweł Skałba, senior partner, Dyrektor Działu Powierzchni Biurowych w Colliers.

Eksperci zauważają, że równocześnie na warszawskim rynku biurowym szybko wzrasta podaż certyfikowanych „zielonych” budynków. Coraz częściej obserwuje się też modernizacje istniejących biurowców.

- Uczestnicy rynku nieruchomości przykładają coraz większą wagę do kwestii ESG i zrównoważonego rozwoju. Z jednej strony na tę postawę wpływają wymogi Unii Europejskiej, np. zobowiązujące właścicieli starszych budynków biurowych do ich modernizacji w celu wspierania neutralności klimatycznej. Z drugiej strony – ceny energii, pandemia COVID-19 oraz zmiany klimatyczne i społeczne uświadamiają inwestorom i zarządom, że kwestie ESG mogą definiować sukces finansowy firm.  W perspektywie długookresowej przyczynią się one także do zmiany charakteru usług i produktów oraz sposobów prowadzenia działalności gospodarczej – dodaje Paweł Skałba.

Popularnością wśród najemców cieszą się również projekty typu mixed-use z dominującą funkcją biurową, uzupełnioną o elementy mieszkaniowe, usługowe i rozrywkowe. Jednocześnie odpowiadają one na zmieniające się potrzeby pracowników, którzy po prawie dwóch latach pandemii doceniają zalety „lokalnego stylu życia” i możliwości realizowania różnego rodzaju potrzeb w jednej przestrzeni.

[1] Raport pt. „Hybrid and Beyond” przygotowany przez Colliers w 2022 r. na podstawie badania przeprowadzonego wśród 150 dyrektorów najwyższego szczebla z rynku polskiego.

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Nieruchomości
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Luty w ogrodzie. Kalendarz ogrodnika [10 ZADAŃ]

W lutym powoli czujemy zbliżającą się wiosnę. Zaczyna docierać przez chmury coraz więcej słońca. Ptaki zaznaczają swoją obecność śpiewem, a przez ziemię przeciskają się pierwsze zielone pędy, np. rabarbaru czy krokusów. Jakie prace wykonuje się w lutym w ogrodzie? Oto kalendarz ogrodnika.

Potrzeby demograficzne się zmieniają. Czy deweloperzy nadążają za nimi?

Zmieniają się potrzeby demograficzne, co sprawia, że deweloperzy muszą zastosować nowe podejście do projektowania osiedli i mieszkań. Na co trzeba zwracać szczególną uwagę?

Dlaczego mieszkania są drogie, mimo, że budujemy ich coraz więcej? [WYWIAD]

Dlaczego mieszkania są drogie, mimo, że budujemy ich coraz więcej? Jak zbić szalone ceny na rynku nieruchomości? Co się stanie z cenami na rynku mieszkaniowym po zakończeniu wojny na Ukrainie? Gościem Infor.pl jest Kamil Fejfer, dziennikarz ekonomiczny, związany z kanałem Ekonomia i Cała Reszta.

Teraz kontrole w mieszkaniach i domach, kto naruszył umowę Czyste Powietrze, ten zwraca dotację z odsetkami za pięć lat wstecz

Zatrzymali program Czyste Powietrze i ruszyli ze zmasowanymi kontrolami. Jedno i drugie - bo nadużycia przekroczyły niewyobrażalny poziom. Ale kto oszukiwał bardziej: firmy korzystające z luk czy gospodarstwa domowe chcące rozwiązać problem kopciuchów czy nieszczelnych okien. A skutki kontroli mogą być dla budżetów domowych bardzo dotkliwe.

REKLAMA

Ile kosztowały mieszkania na rynku wtórnym w styczniu?

W styczniu gwałtownie wzrosła podaż mieszkań z drugiej ręki, ale nie ich ceny. Z danych portalu GetHome.pl wynika, że w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu średnia cena metra kwadratowego mieszkań na rynku wtórnym poszła w dół, a Trójmieście utrzymała poziom z grudnia. Tylko w Łodzi mieszkania podrożały, choć są wciąż najtańsze wśród największych metropolii.

Budleja - jak i kiedy przycinać?

Budleja Dawida zwana motylim krzewem potrafi bardzo silnie urosnąć i rozkrzewić się. Często zasłania w ten sposób inne rośliny i utrudnia im wzrost. Już teraz warto zaplanować jej przycinanie. Budleja kocha cięcie i kwitnie na pędach jednorocznych. Kiedy przycinać? Jak ciąć, aby rosła zdrowo?

Umowa najmu okazjonalnego z obcokrajowcem

Pracując na rynku nieruchomości obserwuję, jak zmienia się podejście wynajmujących do bezpieczeństwa przy zawieraniu umów najmu. Rynek najemców przeszedł dużą zmianę. Mamy większą różnorodność klientów, świadomość przepisów prawa. Duży udział obcokrajowców, którzy szczególnie po wybuchu wojny w Ukrainie wybrali Polskę jako swoją destynację do życia. Te wszystkie zmiany ukształtowały obecny rynek najmu pod kątem wybieranej formy prawnej. Najbardziej popularną formą jest aktualnie umowa najmu okazjonalnego. Jeszcze niedawno ten typ umowy wzbudzał zdziwienie. Dziś mało jest najemców, którzy nie słyszeli o takiej umowie. Nawet obcokrajowcy mają już świadomość, że muszą się do podpisania takiej umowy przygotować. I robią to sami albo korzystają z agenta nieruchomości.

Podsumowanie rynku nieruchomości: Ile mieszkań sprzedali deweloperzy w 2024 roku?

Czy deweloperzy są zadowoleni z wyników sprzedaży w 2024 r.? Czy sytuacja na rynku miała odzwierciedlenie w popycie na mieszkania?

REKLAMA

Mieszkanie pod inwestycję w 2025. Jak wybrać najlepiej?

Wygląda na to, że rynek nieruchomości powoli wkracza w fazę stabilizacji. Czy to oznacza, że inwestycje poczynione w tym roku będą bardziej opłacalne? Jakie mieszkanie wybrać, by skorzystać najbardziej?

Kto teraz może liczyć na pomoc w spłacie rat kredytu hipotecznego. Wakacje kredytowe w 2025 roku

Wakacje kredytowe, które w minionych latach pozwalały na zawieszenie spłaty rat kreddytu hipotecznego w 2025 roku już nie są dostępne. Przynajmniej w takiej powszechnej formie. Nie oznacza to jednak, że osoby mające kłopot z terminową spłatą kredytów mieszkaniowych są całkowicie bez wsparcia

REKLAMA