Mięta w ogrodzie – uprawa, gatunki, odmiany, zastosowanie

Mięta

Pod nazwą mięta kryje się cały rodzaj roślin liczący ok. 20 gatunków i kilkaset odmian. W Europie i w Polsce można spotkać rosnące dziko a także można uprawiać w ogrodzie (także w pojemnikach na balkonach i tarasach) następujące gatunki mięty:
- mięta pieprzowa (Mentha piperita) – nazwa angielska: peppermint,

- mięta zielona (Mentha spicata) – nazwa angielska: spearmint (w Polsce czasem błędnie nazywana miętą ogrodową),

- mięta polna (Mentha arvensis),

- mięta długolistna (Mentha longifolia),

- mięta kosmata (Mentha niliaca),

- mięta nadwodna (Mentha aquatica),

- mięta okrągłolistna (Mentha rotundifolia),

- mięta okręgowa (Mentha verticillata),

- mięta polej (Mentha pulegium),

- mięta szlachetna (Mentha gentilis),

- mięta Smitha (Mentha smithiana).

 

Są to z reguły wieloletnie byliny o charakterystycznym miętowym zapachu. Poszczególne gatunki i odmiany mięty stosowane są do celów spożywczych a także leczniczych.

Uprawa mięty

Sadząc miętę w ogrodzie powinniśmy wiedzieć, że łatwo się rozrasta z pomocą podziemnych rozłogów (kłącz) niczym perz. Dlatego albo przeznaczmy dla mięty jakiś ustronny fragment ogrodu, gdzie będzie mogła rozrastać się nieskrępowanie albo wyznaczmy jej konkretne miejsce, które w takim przypadku trzeba koniecznie ograniczyć obrzeżem ogrodowym do głębokości ok. 25-30 cm.

Mięta poradzi sobie w przeciętnie żyznej glebie - oczywiście im lepsza gleba tym będzie lepiej rosła. Najbardziej pasuje mięcie gleba o pH zbliżonym do obojętnego lub nieco zasadowym (ok. 6-7 pH). Mięta lubi regularne nawadnianie, nie lubi okresów suszy i rośnie w suchej glebie zdecydowanie gorzej a nawet zamiera.

Mięta dobrze rośnie na stanowisku półcienistym. Poradzi sobie też bez problemu w pełnym słońcu (w tym przypadku trzeba szczególnie pamiętać o regularnym podlewaniu i w cieniu (tu nieco gorzej rośnie).

Mięta lubi nawożenie azotowe, np. kompostem lub obornikiem. Na kwaśnej glebie trzeba pamiętać o regularnym wapnowaniu.
Mięta jest średnio wrażliwa na zachwaszczenie. Z większością chwastów radzi sobie sama wypierając je. Poważną konkurencją dla mięty są chwasty o silnych korzeniach (np. mniszek lekarski), zwłaszcza o korzeniach rozłogowych takich jak ma mięta (np. perz).

Wybrane gatunki mięty

Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa, zwana też czasem miętą lekarską jest mieszańcem mięty nadwodnej i mięty zielonej. Ten gatunek mięty jest najbardziej aromatyczny. Dorasta w sprzyjających warunkach do ok. 80-90 cm. Tak jak i inne mięty rozrasta się w gęste kępy za sprawą podziemnych rozłogów. Kwitnie od końca czerwca do sierpnia puchatymi kwiatostanami w kolorze różowo-fioletowym. Jeżeli będziemy regularnie ścinać części łodyg z kwiatami w początkowej fazie kwitnienia, to nowe kwiaty będą się pojawiać na odrastających częściach łodyg.

Mięta zielona

Mięta zielona,  zwana też czasem miętą kłosową, to równie popularny gatunek mięty jak mięta pieprzowa. Łodygi mięty zielonej rosną do ponad 1 metra. Kwitnie od lipca do września bladoróżowymi kwiatostanami w kształcie kłosów. Oprócz zapachu miętowego wydziela mocny aromat kminku. Popularna, zwłaszcza w południowej Europie przyprawa do różnych potraw, deserów i napojów. Oczywiście może rosnąć i w polskim klimacie i dobrze się w nim czuje.

Inne aromatyczne mięty - jabłkowa, cytrynowa, czekoladowa …

Aktualnie w sprzedaży pojawia się szereg odmian i hybryd mięty (zwykle mięty zielonej lub pieprzowej) w których aromat miętowy łączy się z innymi zapachami (jabłkowym, cytrynowym, pomarańczowym, czekoladowym, imbirowym, bananowym, bergamotowym, grejpfrutowym, ananasowym a nawet truskawkowym).

 

Zastosowanie mięty w kuchni i ziołolecznictwie

Warto wiedzieć, że olejek miętowy zawarty w mięcie pobudza apetyt i ułatwia trawienie poprzez wzmaganie wydzielania soku żołądkowego i żółci.

Jak wskazano w publikacji Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie z 2022 roku „Uprawa i przetwórstwo roślin zielarskich”:
"Aromat ziół przyprawowych, np. trybuli ogrodowej, mięty, bazylii pospolitej, lubczyku ogrodowego, lebiodki pospolitej, macierzanki piaskowej i zwyczajnej, można zachować mrożąc je. Należy do tego przeznaczyć tylko świeżo zebrany surowiec, w postaci liści lub całych dobrze ulistnionych pędów, bez części zdrewniałych, które mogą być np. u macierzanki, tymianku czy lebiodki. Liście muszą być zdrowe, bez przebarwień i uszkodzeń. Należy dokładnie je umyć, unikając jednak ich długiego moczenia. Po umyciu, surowiec należy wysuszyć na ręcznikach papierowych. Liście można posiekać lub pozostawić w całości. Ważne, aby zioła szybko zamrozić, nie dopuszczając do ich zwiędnięcia. W tym celu, najlepiej rozłożyć je cienką warstwą na tacy, po czym natychmiast umieścić w zamrażarce. Po zamrożeniu zioła należy poporcjować do woreczków lub innych pojemników. Pojedyncze zioła lub w mieszance, można zamrozić w pojemnikach na kostki do lodu. Formę należy wypełnić posiekanymi ziołami (do 2/3 wysokości), zalać wodą i umieścić w zamrażarce. Po upływie doby ziołowe kostki są gotowe. Ziołowe kostki można przełożyć do innego pojemnika i wyjmować w miarę potrzeby. Zamrożone zioła należy wykorzystać w ciągu ośmiu-dziewięciu miesięcy."

Liście mięty (np. mięty pieprzowej, czy innych) można regularnie zbierać od wiosny do wczesnej jesieni. I albo spożywać na bieżąco (dodając do potraw na surowo, czy parząc w herbatkach) albo suszyć (w temperaturze do 35 stopni Celsjusza). Jednak zasadniczym terminem zbioru mięty na surowiec zielarski (do zasuszenia) jest przełom czerwca i lipca (tuż przed kwitnieniem lub na początku kwitnienia.

Jednak – jak wskazuje dr Henryk Różański na stronie https://rozanski.li/1078/mieta-mentha-w-medycynie-i-kosmetyce/: „Rozmaite herbatki ekspresowe zawierające zmielone na pył ziele mięty są mało wartościowe, bowiem olejek po rozdrobnieniu surowca szynko wietrzeje.”

Ponadto dr Różański informuje, że:
"Olejek miętowy dostępny w sklepach zielarskich działa podobnie jak mentol. Wywiera dodatkowo działanie przeciwzapalne i silniejsze antyseptyczne z uwago na obecność dodatkowych składników (np. estrów). Olejek miętowy można stosować zewnętrznie w maściach, kremach, mazidłach przeciwbólowych i przeciwświądowych (5-10%). Doustnie stosuję dawki 5-6 kropli na miodzie, cukrze 1-3 razy dziennie, zależnie od potrzeby przy przeziebieniach (jako środek wspomagający), grypie, osłabieniu, zaburzeniach trawiennych, bólach miesiączkowych (dobrze współdziała wtedy z maczkiem kalifornijskim, glistnikiem, Scopolanem), zapaleniu zatok, katarze nosa, nudnościach.
Przetwory z ziela i liści mięty pieprzowej pobudzają wydzielanie soków trawiennych, głównie żołądka, ponadto mają właściwości rozkurczowe, żółciopędne i wiatropędne. Polecane od zawsze w nieżytach jelit i żołądka, przy zaburzeniach wydzielania żółci, skurczach odźwiernika. Napar: Infusum Fol. (Herbae) menthae piperitae 5%: 2-3 szklanki dziennie, Infusum 10%: do 2 szklanek dziennie, porcjami. Pulvis Fol. Menthae piperitae (zmielone ziele na pył, świeżo przed zażyciem!) 1-2 g 1-3 razy dziennie. Oleum Menthae aethericum: 1-3 razy dziennie 5-10 kropli."