Jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego? Opis i zdjęcia

Barszcz Sosnowskiego jest rośliną inwazyjną i można go spotkać na terenie całej Polski. Rośnie najczęściej wzdłuż rowów melioracyjnych, strumieni i rzek, na skrajach pól i lasów a także na łąkach i pastwiskach.

Jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego?

Łodyga (pęd kwiatowy) jest okrągła, podłużnie bruzdowana, słabo owłosiona, na jej powierzchni znajdują się charakterystyczne czerwonawe lub fioletowawe plamki (zwłaszcza w dolnej części); u podstawy zazwyczaj osiąga średnicę ok. 5-12 cm, pusta w środku. Ta łodyga jest wykształcana zazwyczaj w 2-3 roku wegetacji, kiedy barszcz zakwita. Osobniki młode wykształcają tylko duże rozety liściowe.

Liście barszczu Sosnowskiego są skrętoległe, pierzastodzielne o średnicy ok. 1,2-1,6 m. Składają się z dość szerokich i przeważnie tępo zakończonych lub nagle, krótko zaostrzonych odcinków. Wzdłuż brzegu blaszki liściowej znajdują się krótkie, zaokrąglone ząbki. Kształt liści jest zmienny. Ogonki liściowe są mocno owłosione.
Blaszki liściowe są słabiej podzielone i o bardziej tępych odcinkach niż u podobnego barszczu Mantegazziego (rośliny również inwazyjnej ale nie tak groźnej jak barszcz Sosnowskiego. Listek szczytowy szerszy i bardziej zaokrąglony. Duże rozety liściowe powodują zacienienie i zahamowanie wzrostu innych roślin.

Kwiaty. Barszcz Sosnowskiego zakwita zazwyczaj w czerwcu – lipcu (w 2-5 roku), a następnie – po wydaniu nasion (ok. 20 000 do 100 000) – obumiera (gatunek monokarpiczny). Kwiaty białe lub czasem różowawe, zebrane w bardzo duże, lekko wypukłe baldachy (największy – na osi pędu głównego o średnicy 30-80 cm i kilka – kilkanaście mniejszych), złożone na ogół z kilkudziesięciu baldaszków, przywabiają liczne owady (roślina miododajna).

Nasiona tej rośliny mogą kiełkować nawet po kilku latach od rozsiania. Barszcz Sosnowskiego ma zdolność do zasiedlania różnych typów siedlisk. Rośliny barszczu Sosnowskiego mogą występować pojedynczo lub w grupach.

Czym grozi dotknięcie Barszczu Sosnowskiego?

Wodnisty sok Barszczu Sosnowskiego gatunku (a także wydzielina włosków gruczołowych) zawiera duże stężenie furanokumaryn - związków stanowiących zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Mogą one powodować, tzw. poparzenia (fotodermatozy) wszystkich trzech stopni, a także inne objawy ogólnoustrojowe. Substancje te po ich przedostaniu się do wnętrza organizmu mają także właściwości kancerogenne, powodują zniekształcenia płodu oraz urazy oczu (w skrajnych przypadkach – utrata wzroku).

Oparzenia powstają pod wpływem działania promieni UV (obecnymi w szczególności. w świetle słonecznym), które inicjują reakcję chemiczną, zachodzącą w skórze. Czas po którym zachodzi reakcja wynosi zwykle od 15 min. do 2 godzin i zależy od panujących warunków środowiskowych (nasłonecznienie, wilgotność, temperatura). 

Ta właściwość jest szczególnie groźna, bo roślina nie „parzy” od razu więc nieświadome niebezpieczeństwa osoby mogą mieć kontakt z rośliną przez dłuższy czas.
 W ciągu 24 godzin nasilają się objawy w postaci zaczerwienienia skóry i pęcherzy z surowiczym płynem. Stan zapalny utrzymuje się przez około 3 dni. Po tygodniu miejsca podrażnione ciemnieją, co może się utrzymywać się przez kilka miesięcy. Miejsca podrażnione na skórze zachowują wrażliwość na światło ultrafioletowe nawet przez kilka lat.

Oparzeniom towarzyszy powstawanie blizn, w skrajnych przypadkach (przy braku odpowiedniego leczenia) może dojść do amputacji poparzonych kończyn.

Główny Inspektorat Sanitarny zaleca by:

• nie dotykać łodyg, liści i kwiatów barszczu Sosnowskiego i nie zrywać go przy użyciu gołych rąk,
• przebywając w bliskości barszczu Sosnowskiego chronić skórę i drogi oddechowe przed promieniowaniem UV (okulary i kremy z filtrem, odzież z nienasiąkliwych tworzyw sztucznych zakrywającą skórę, maski ochronne), trzeba też wiedzieć, że skóra dzieci jest bardziej wrażliwa na toksyczne działanie soku barszczu,
• nie przebywać w pobliżu barszczu Sosnowskiego ze względu na lotne olejki eteryczne emitowane do otocznia, które mogą osadzać się na skórze,
• z tego barszczu nie polecamy gotować zupy!

Zasady postępowania w przypadku wystąpienia poparzenia barszczem Sosnowskiego:

• w przypadku bezpośredniego narażenia/ kontaktu na działanie barszczu Sosnowskiego w jak najkrótszym czasie przemyj skórę letnią wodą z mydłem tak, by usunąć z jej powierzchni sok rośliny. Ponadto zaleca się umyć wszystkie przedmioty i uprać odzież, która miała kontakt z barszczem,
• jeżeli pojawiły się pęcherze surowicze, ale nie doszło do ich rozerwania, można zastosować miejscowo maści (kremy) kortykosteriodowe,
• w przypadku kontaktu oczu z rośliną należy je przemyć dokładnie wodą, chronić przed światłem i skonsultować z okulistą,
• nie dotykaj zmienionych miejsc na skórze, stosuj na nie chłodne okłady z lodu, a dobór środków farmakologicznych skonsultuj z lekarzem,
• w przypadku silnego poparzenia i występujących problemów oddechowych wezwij pogotowie ratunkowe,
• niezależnie od stopnia nasilenia objawów – należy unikać ekspozycji na światło słoneczne (nawet w przypadku braku objawów przynajmniej przez 48 godzin).

Mapy występowania barszczu Sosnowskiego

Mapa występowania barszczu Sosnowskiego w Polsce – na tej stronie można też zgłosić lokalizację zauważonego egzemplarza tej rośliny.

Mapa występowania gatunku w środowisku przyrodniczym w Polsce w Geoserwisie GDOŚ

Źródła: 

- Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska,
- Główny Inspektorat Sanitarny.

Kodeks dobrych praktyk Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia