Dofinansowanie termomodernizacji bloków mieszkalnych (budynków wielorodzinnych). Dostępne formy wsparcia finansowego

Program TERMO

Kluczowym programem wspierania termomodernizacji budynków wielorodzinnych (w tym remontów oraz instalacji odnawialnych źródeł energii) jest rządowy program TERMO. Formami wsparcia finansowego są tu:

- premia termomodernizacyjna z opcją grantu termomodernizacyjnego

- premia remontowa

- premia MZG z opcją grantu MZG

- grant OZE

- premia kompensacyjna

Podstawą prawną programu TERMO jest ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków. Natomiast pieniądze na ten cel pochodzą:
- na premie -  z budżetu państwa, a ich dysponentem jest Minister Rozwoju i Technologii.

- na granty - z budżetu środków europejskich lub ze środków Polskiego Funduszu Rozwoju.

W ramach Programu TERMO dostępne są instrumenty wsparcia finansowane ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów (FTiR) ulokowanego w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) i zasilanego środkami budżetowymi oraz instrumenty finansowane w ramach programu rozwojowego (Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, KPO).

Celem tego programu jest poprawa efektywności energetycznej budynków i zmniejszenie wysokich opłat za ogrzewanie ponoszonych przez mieszkańców oraz zmniejszenia zapotrzebowania na paliwa kopalne, a więc także na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do środowiska. 

 

Premia termomodernizacyjna

Najpopularniejszą formą wsparcia finansowego jest w omawianym zakresie premia termomodernizacyjna. 

Ten rodzaj wsparcia finansowego może być udzielony właścicielom lub zarządcom budynków mieszkalnych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, w wyniku którego nastąpiło zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków mieszkalnych. Możliwe jest dofinansowanie m.in. ocieplenia budynków, wymiany okien i drzwi, podłączenia do sieci ciepłowniczej itp. Warunkiem uzyskania wsparcia jest osiągnięcie określonej w ustawie oszczędności energii. 

Wysokość premii termomodernizacyjnej wynosi co do zasady 26% kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Premię termomodernizacyjną otrzymuję się na spłatę części kredytu zaciągniętego na realizację inwestycji termomodernizacyjnej. Kredyt taki musi stanowić co najmniej 50% kosztów przedsięwzięcia i jest udzielany przez banki współpracujące z BGK.

Dodatkowo istnieją instrumenty, które pozwalają ubiegać się o premię w wyższej wysokości: 

1. Powiększenie premii termomodernizacyjnej z 26% do 31% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w przypadku jednoczesnego zakupu, montażu, budowy lub modernizacji instalacji OZE. Warunkiem zwiększenia premii jest to, by udział kosztów zakupu, montażu, budowy lub modernizacji instalacji OZE w całym przedsięwzięciu wynosił co najmniej 10%. 
2. Istnieje możliwość podwyższenia premii termomodernizacyjnej o grant termomodernizacyjny. Jest to zwiększenie dofinansowania o kolejne 10% kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego przy głębokiej i kompleksowej termomodernizacji budynku wielorodzinnego. 
    Aby uzyskać grant termomodernizacyjny, trzeba wykazać, że w wyniku przeprowadzenia inwestycji: wartość wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną nie przekracza wartości maksymalnych określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie lub przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej określonych w tym rozporządzeniu. 

Premia remontowa

Następną formą wparcia finansowego montażu odnawialnych źródeł energii oraz wymiany źródeł ciepła jest premia remontowa. Premia ta jest przeznaczona na realizację przedsięwzięć remontowych, których przedmiotem jest:

a) remont budynków wielorodzinnych, z wyłączeniem ich części stanowiących lokale mieszkalne lub lokale o innym przeznaczeniu, 

b) wymiana w budynkach wielorodzinnych okien lub remont balkonów, nawet jeśli służą one do wyłącznego użytku właścicieli lokali, 

c) przebudowa budynków wielorodzinnych, w wyniku której następuje ich ulepszenie, 

d) wyposażenie budynków wielorodzinnych w instalacje i urządzenia wymagane dla oddawanych do użytkowania budynków mieszkalnych, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi. 

Aktualnie dofinansowaniu podlegają budynki mieszkalne wielorodzinne, których użytkowanie rozpoczęto co najmniej 40 lat przed złożeniem wniosku o premię. 

Kto chce otrzymać premię remontową musi zadbać o to, by przedsięwzięcie remontowe spełniało wymogi odnoszące się do minimalnego poziomu efektywności kosztowej realizowanego przedsięwzięcia remontowego oraz pod względem uzyskiwanych oszczędności zużycia energii. 

Premia kompensacyjna

Dedykowanym właścicielom kamienic instrumentem wsparcia jest premia kompensacyjna, która jest elementeml mechanizmu kompensowania strat, jakie ponieśli właściciele budynków z lokalami kwaterunkowymi, w wyniku obowiązywania systemu czynszu regulowanego. O dofinansowanie projektu w ramach premii kompensacyjnej, mogą się ubiegać właściciele budynków mieszkalnych oraz właściciele części budynków mieszkalnych, w których w okresie między 12 listopada 1994 roku a 25 kwietnia 2005 roku znajdowały się lokale kwaterunkowe.

Premię kompensacyjną mogą otrzymać ww. osoby fizyczne, które realizują przedsięwzięcie remontowe lub remont budynku mieszkalnego. 

Wysokość premii kompensacyjnej jest ustalana jest w oparciu o powierzchnię użytkową lokalu kwaterunkowego, liczbę takich lokali w budynku, okres czasu, w którym inwestor uprawniony do wsparcia był właścicielem budynku mieszkalnego i okresy czasu w jakich uprawnienia te przysługiwały z tytułu poszczególnych lokali kwaterunkowych. 

 

Środki z KPO – grant OZE

Jak informuje Ministerstwo Rozwoju i Technologii wraz z możliwością wykorzystania środków z ogłoszonego przez Komisję Europejską Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (Recovery and Resilience Facility, RRF), Polska opracowała i przyjęła Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO), który zawiera różnego rodzaju reformy oraz działania inwestycyjne. Jedno z takich działań, ujęte w pkt. B1.1.2. „Wymiana źródeł ciepła i poprawa efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych”, przewiduje utworzenie dodatkowych instrumentów wsparcia dla inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych wielorodzinnych. 

Na potrzeby tego działania do przepisów ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz.U. z 2022 r. poz. 438, z późn. zm.) wprowadzono nowy, szczególnie popularny wśród beneficjentów, instrument wsparcia - grant OZE. Od 1 lutego 2023 roku umożliwiono składanie wniosków na uzyskanie tej formy wsparcia. W ramach ww. inwestycji, w dyspozycji Ministra Rozwoju i Technologii pozostaje 100 mln euro. 

Grant OZE służy wsparciu inwestycji polegających na zakupie, montażu, budowie lub modernizacji instalacji OZE w budynku (w wyniku której zainstalowana moc instalacji wzrośnie o co najmniej 25 proc.) i jest udzielany w wysokości 50% kosztów inwestycji oraz wypłacany jako refinansowanie po jej udokumentowanym zakończeniu. Instalacja odnawialnego źródła energii, której dotyczy przedsięwzięcie OZE musi wytwarzać energię na potrzeby budynku będącego przedmiotem przedsięwzięcia. Inwestycje realizowane ze wsparciem grantów (grant OZE, grant MZG, grant termomodernizacyjny) muszą spełniać wymagania z zakresu nie czynienia szkód środowisku (tzw. reguła DNSH – do no significant harm – mająca oparcie w unijnych przepisach dot. taksonomii zrównoważonego finansowania). O wsparcie z grantu można się ubiegać do 30 czerwca 2026 r.

 

 

Premia MZG

Kolejna forma wsparcia finansowego - premia MZG -  jest przeznaczona dla inwestycji prowadzonych przez gminy w budynkach mieszczących lokale z mieszkaniowego zasobu gminy.

Premia MZG wynosi 50% kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lub remontowego i przeznaczona jest na sfinansowanie kosztów inwestycji w przypadku, gdy realizowane przedsięwzięcie spełnia następujące warunki:

1) inwestorem jest gmina lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna, w której gmina albo gmina wraz z innymi gminami, powiatami lub Skarbem Państwa dysponują ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu; 

2) przedmiotem przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lub remontowego jest budynek mieszkalny, w którym wszystkie lokale mieszkalne wchodzą w skład mieszkaniowego zasobu gminy; 

3) budynek znajduje się na obszarze, na którym obowiązują przepisy wydane na podstawie art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tzw. „uchwała antysmogowa”); 

4) z audytu energetycznego lub remontowego wynika, że po zrealizowaniu tego przedsięwzięcia przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku podlegające przebudowie będą spełniały wymagania minimalne dla budynków w zakresie oszczędności energii i izolacyjności cieplnej, określone w przepisach rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 

 

Ponadto, jeżeli budynek, który ma zostać poddany przedsięwzięciu remontowemu, jest wpisany do rejestru zabytków, znajduje się na obszarze wpisanym do takiego rejestru lub inwestycja, której jest przedmiotem stanowi przedsięwzięcie rewitalizacyjne opisane w gminnym programie rewitalizacji, premia wynosi 60% wartości przedsięwzięcia. 

Oprócz tego gminy, które prowadzą inwestycje, na które uzyskały premię MZG mogą dodatkowo zawnioskować o przyznanie grantu MZG zwiększającego premię MZG. Grant ten jest udzielany w wysokości 30% kosztów prowadzonego przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lub remontowego (bez podatku VAT). Zatem w niektórych sytuacjach wysokość wsparcia finansowego może więc wynieść aż 90% kosztów inwestycji. 

W celu uzyskania grantu MZG wymagane jest by przed realizacją przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lub remontowego lub w jego ramach w poddawanym temu przedsięwzięciu budynku: 

· zostało wykonane przyłącze techniczne do scentralizowanego źródła ciepła lub 

· nastąpiła całkowita zmiana źródeł energii na źródła odnawialne lub na energię wytwarzaną w wysokosprawnej kogeneracji, lub 

· nastąpiła całkowita zmiana źródeł ciepła na źródła spełniające standardy niskoemisyjne, z wyłączeniem kotłów na paliwo stałe. 

 

Inne formy wsparcia finansowego termomodernizacji budynków mieszkalnych wielorodzinnych

Oprócz programu TERMO warto wskazać program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) – koordynowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR). W ramach tego programu przewiduje się realizację działania FENX.01.01 Efektywność energetyczna, który obejmuje m.in. poprawę efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych, w tym wielorodzinnych (wraz z instalacją OZE).

Ostatecznymi odbiorcami wsparcia tego działania w zakresie budynków wielorodzinnych, opartego o instrument finansowy, mogą być: 
- spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego z udziałem Skarbu Państwa, prowadzące działalność mieszkaniową; 
- Skarb Państwa; 
- podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE, działające na rzecz spółdzielni mieszkaniowych i Skarbu Państwa/spółek prawa handlowego z udziałem Skarbu Państwa prowadzących działalność mieszkaniową. 

Zgodnie z informacją podaną przez MFiPR alokacja na budynki wielorodzinne wyniesie 110 mln EUR. Szczegółowy opis priorytetów programu FEnIKS, informacje o naborach, jak również Harmonogram naborów dostępne są na stronie: https://www.feniks.gov.pl/. 

Ponadto w omawianym zakresie fundusze  można uzyskać w 16 regionalnych programach operacyjnych – koordynowanych przez urzędy marszałkowskie. W tym przypadku na renowację istniejących budynków mieszkalnych do celów efektywności energetycznej przewidziano blisko 536 mln EUR. W ramach tego budżetu przewiduje się, że poddane renowacji zostaną m.in. wielorodzinne budynki mieszkalne wspólnot mieszkaniowych i TBS (Towarzystw Budownictwa Społecznego) czy budynki komunalne.

Podstawa prawna: ustawa z 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków – t.j. Dz.U. 2022 poz. 438; ost. zm. Dz.U. 2022 poz. 2456.

Źródła: 
- Odpowiedź z 3 sierpnia 2023 r. na interpelację poselską nr 6550,
- Bank Gospodarstwa Krajowego.