Chęć niesienia pomocy obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną w ich kraju nie wyklucza zdrowego rozsądku — warto pamiętać o podpisywaniu umów najmu.
Udostępnienie mieszkania uchodźcy z Ukrainy - jaką umowę najmu zawrzeć z obywatelem Ukrainy?
W jaki sposób możemy przekazać do używania nieruchomość obywatelowi Ukrainy uciekającemu przed wojną, tak aby jednocześnie zadbać o własne dobro matrialne? Mamy do wyboru tradycyjną umowę najmu mieszkania, umowę najmu okazjonalnego, bądź umowę użyczenia.
Co powinna zawierać umowa najmu zawarta z uchodźcą z Ukrainy, który opuścił swój kraj w wyniku wojny?
1. Powinna zostać zawarta w formie pisemnej. Nie ma takiego obowiązku, jeśli zostaje ona zawarta na czas krótszy niż 1 rok. Jednak forma pisemna zawsze jest bezpieczniejsza.
2. Należy zawrzeć w niej podstawowe dane, takie jak:
- miejsce i data zawarcia umowy,
- określenie stron umowy,
- dane osób zawierających umowę,
- dokładne określenie przedmiotu najmu (opis lokalu, jego adres, stan prawny powierzchnia itp.)
- wysokość czynszu oraz ewentualnych innych opłat, terminy i sposoby ich płatności,
- warunki wypowiedzenia umowy,
- prawa i obowiązku stron umowy,
- podpisy stron.
3. Umowę najmu z obcokrajowcem powinno zawrzeć się w dwóch językach, tj. w języku polskim i w języku, który rozumie. Najemca musi rozumieć treść podpisywanej przez siebie umowy.
4. Czas trwania umowy jest szczególnie istotny w przypadku zawarcia umowy najmu z obywatelem Ukrainy, uciekającym przed konfliktem zbrojnym, ponieważ, zgodnie z Ustawą z dnia 9 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, tzw. specustawa, mogą legalnie przybywać w Polsce przez okres 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Dlatego też warto zawrzeć umowę najmu na czas określony.
Standardowa umowa najmu mieszkania z Ukraińcem - jakie daje możliwości wynajmującemu i najemcy?
Umowa najmu jest to wzajemne uzgodnienie dwóch stron – wynajmującego, czyli właściciela nieruchomości i najemcy, czyli osoby biorącej ją w najem, zgodnie z którą wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy mieszkanie, bądź dom do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, za co najemca zobowiązuje się płacić czynsz. W związku ze ściśle określonym czasem legalnego pobytu obywatela Ukrainy uciekającego przed wojną, umowa ta powinna zostać zawarta maksymalnie na 18 miesięcy.
Najemcę obowiązują prawa i obowiązki zgodne z polskim prawem. Podlega on ochronie lokatorów zgodnie z Ustawą o ochronie praw lokatorów.
Do obowiązków obywatela Ukrainy uciekającego przed wojną, zamieszkującego wynajmowany lokal należy m.in. używanie najętego lokalu w sposób w umowie określony, stosowanie się do porządku domowego, w tym zgodnego z potrzebami innych mieszkańców i sąsiadów, utrzymywanie wynajętego lokalu w takim stanie w jakim został mu wydany, dbanie o utrzymanie go w należytym stanie higieniczno-sanitarnym, a także dokonywanie drobnych napraw, m.in. podłóg, drzwi i okien, malowanie ścian, podłóg oraz wewnętrznej strony drzwi wejściowych, jak również drobne naprawy instalacji i urządzeń technicznych, zapewniających korzystanie ze światła, ogrzewania lokalu i odpływu wody.
Właściciel lokalu zobowiązany jest do zapewnienia sprawnego działania istniejących instalacji i urządzeń związanych z budynkiem umożliwiających najemcy korzystanie z wody, paliw gazowych i ciekłych, ciepła, energii elektrycznej oraz innych instalacji i urządzeń stanowiących wyposażenie lokalu.
Ponadto wynajmujący lokal ma obowiązek do dokonywania na swój koszt napraw i wymiany wewnętrznych instalacji: wodociągowej, gazowej i ciepłej wody – bez armatury i wyposażenia, a także napraw i wymiany wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania wraz z grzejnikami, instalacji elektrycznej, anteny zbiorczej oraz do wymiany pieców grzewczych, stolarki okiennej i drzwiowej oraz podłóg, posadzek i wykładzin podłogowych, a także tynków.
Ważne: Przed przekazaniem lokalu najemcy strony sporządzają protokół, w którym określają stan techniczny i stopień zużycia znajdujących się w nim instalacji i urządzeń. Jest to istotny dokument, który stanowi podstawę rozliczeń przy zwrocie lokalu. Można, ale nie ma konieczności, dołączyć do niego zdjęcia przedstawiające stan faktyczny wydawanego lokalu.
Wypowiedzenie tradycyjnej umowy najmu zawartej z obywatelem Ukrainy, przebywającym w Polsce w związku z wojną na Ukrainie
Umowa najmu lokalu zawarta na czas oznaczony upływa wraz z terminem w którym została zawarta. Może także zostać wypowiedziana z każda ze stron, z zachowaniem ustawowego terminu jej wypowiedzenia. Ustawowy termin wypowiedzenia wynosi:
- miesiąc, jeśli czynsz jest płatny miesięcznie,
- trzy miesiące, w przypadku gdy czynsz jest płatny w odstępach czadu dłuższych niż miesiąc.
Ważne! Właściciel mieszkania może także wypowiedzieć umowę najmu najemcy bez zachowania okresu wypowiedzenia, w przypadku, gdy ten nie zapłacić czynszu najmu za co najmniej dwa pełne okresy płatności.
Co może zrobić właściciel nieruchomości, kiedy najemca nie chce się wyprowadzić, mimo upłynięcia terminu wypowiedzenia?
W sytuacji, gdy najemca nie chce opuścić lokalu wynajmowanego na podstawie standardowej umowy najmu, pomimo upłynięcia czasu wypowiedzenia, bądź okresu trwania umowy, właściciel w pierwszej kolejności może pisemnie wystąpić o natychmiastowe opróżnienie lokalu. Ważne, aby w piśmie tym wskazał termin na dokonanie tej czynności, np. 14 dni. Jeśli upłynie wskazany czas, a najemca nadal się nie wyprowadza, właścicielowi nieruchomości pozostaje droga sądowa, w celu rozpoczęcia postępowania egzekucyjnego.
Pozew o opróżnienie, opuszczenie i wydanie lokalu należy złożyć w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego.
Po wydaniu przez sąd prawomocnego wyroku o nakazie opróżnienia lokalu do działania przystępuje komornik. Ten w pierwszej kolejności wzywa lokatora do opuszczenia przez najemcę lokalu we wskazanym terminie, a jeśli to nie nastąpi, przystępuje do eksmisji. Opróżnia lokal z osób i ich rzeczy.
Jednak sytuacja się komplikuje w przypadku, kiedy sąd prowadzący postępowanie orzeka o przyznaniu naszemu najemcy lokalu socjalnego. W każdym przypadku najpierw bada sytuację materialną i rodzinną osoby, przeciwko której właściciel nieruchomości wszczął postępowanie, a także dotychczasowy sposób korzystania przez nią z lokalu. Jeśli sąd przyzna lokal socjalny, komornik nie może dokonać eksmisji z nieruchomości do czasu, aż gmina nie zapewni naszemu najemcy zastępczego lokalu socjalnego. Niestety gminy mają deficyt takich mieszkań, w związku z czym czas oczekiwania może trwać lata.
Ponadto wyroków sądowych nakazujących opróżnienie lokalu nie wykonuje się w okresie od 1 listopada do 31 marca roku następnego włącznie, jeżeli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie.
Ważne! Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec:
1) kobiety w ciąży,
2) małoletniego, osoby niepełnosprawnej oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej,
3) obłożnie chorego,
4) emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
5) osoby posiadającej status bezrobotnego,
6) osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały
chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub
ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we
własnym zakresie.
Co to oznacza w praktyce? Jeśli kobieta w ciąży i inne wyżej wskazane osoby nie dysponują własnym lokalem, do którego mogłyby się przeprowadzić, a także ich sytuacja materialna nie pozwala im na przeprowadzkę do innego lokalu, wówczas sąd musi przydzielić im konieczność zapewnienia lokalu socjalnego przez gminę. Jeśli gmina nie jest w stanie zapewnić tego lokalu, nie ma możliwości ich eksmisji.
Co istotne, w czasie trwania pandemii COVID-19 nie można wykonywać eksmisji lokatorów, aż do czasu odwołania pandemii. Przepis ten jednak nie dotyczy obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną. Został uchylny mocą Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
Umowa najmu okazjonalnego podpisana z uchodźcą z Ukrainy
Najem okazjonalny to specjalna forma najmu cechująca się uproszczoną procedurą eksmisyjną i brakiem niektórych innych regulacji, np. dotyczących podwyżek czynszu. Zatem jej zawarcie ułatwia całe postępowanie związane z orzeczeniem eksmisji najemcy.
Jednak w przypadku zawarciu umowy najmu okazjonalnego nie wystarczy zwykła umowa pisemna. Potrzebna będzie wizyta u notariusza w celu podpisania aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji. To właśnie na podstawie tego dokumentu właściciel nieruchomości może zgłosić się do sądu o nadanie klauzuli wykonalności opróżnienia lokalu przez najemcę, bez konieczności wszczynania postępowania. Po jej nadaniu komornik przystępuje do procedury opróżnienia lokalu.
Co istotne, w przypadku umowy najmu okazjonalnego nie występuje specjalna ochrona kobiet w ciąży, matek z niepełnoletnimi dziećmi, niepełnosprawnych z opiekunami, czy bezrobotnych, nie ma zatem konieczności, aby otrzymali od gminy socjalny lokal zastępczy.
Ważne! Ustawodawca w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wyłączył konieczność złożenia oświadczenia o wskazaniu lokalu zastępczego przez Ukraińca wynajmującego lokal w formie najmu okazjonalnego. Wystarczy zatem podpisanie umowy najmu okazjonalnego oraz podpisanie u notariusza przez ukraińskiego najemcę aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji.
Zakaz dokonywania eksmisji najemców w trakcie pandemii COVID-19 został wyłączony również w przypadku najmu okazjonalnego.