System ograniczeń nabywania własności położonych w Polsce nieruchomości, którym zostali poddani cudzoziemcy, polega generalnie na uzyskaniu zezwolenia na nabycie nieruchomości, chyba że ustawa wyraźnie stanowi, że zezwolenie nie jest wymagane. Pod względem podmiotowym ustawa różnicuje cudzoziemców na tych, którzy są obywatelami lub przedsiębiorcami Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej i tych spoza niego. Znaczenie tego podziału polega na tym, że cudzoziemcom zaliczonym do pierwszej grupy przepisy przyznają generalne, w określonym zakresie, podmiotowe i przedmiotowe zwolnienia od obowiązku uzyskiwania zezwoleń na nabycie nieruchomości i użytkowania wieczystego (zwolnienie ustawowe), podczas gdy cudzoziemcom należącym do drugiej grupy wydaje się zezwolenia ad personam, na wniosek.
Generalne zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia
Zgodnie z ustawą z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia mające zastosowanie do wszystkich cudzoziemskich podmiotów dotyczą:
1. nabycia samodzielnego lokalu mieszkalnego;
2. nabycia samodzielnego lokalu użytkowego o przeznaczeniu garażowym lub udziału w takim lokalu, jeżeli jest to związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub właściciela nieruchomości lub samodzielnego lokalu mieszkalnego;
3. nabycia przez cudzoziemca, będącego małżonkiem obywatela polskiego i zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, nieruchomości, które w wyniku nabycia stanowić będą wspólność ustawową małżonków;
4. nabycia przez cudzoziemca nieruchomości, jeżeli w dniu nabycia jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego po zbywcy nieruchomości, a zbywca nieruchomości jest jej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem co najmniej 5 lat;
5. nabycia przez podmiot (osobę prawną i spółkę handlową nieposiadającą osobowości prawnej mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowaną bezpośrednio lub pośrednio przez podmiot mający obywatelstwo lub siedzibę innego państwa) na jego cele statutowe, nieruchomości nie zabudowanych, których łączna powierzchnia w całym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast;
6. nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, będącego bankiem i jednocześnie wierzycielem hipotecznym, w trybie przejęcia nieruchomości na własność w wyniku bezskutecznej licytacji w postępowaniu egzekucyjnym.
Obowiązujące wyłączenia
Powyższe regulacje nie mają zastosowania do:
1. nabywania nieruchomości położonych w strefie nadgranicznej,
2. gruntów rolnych o powierzchni powyżej 1 ha oraz,
3. nabywania nieruchomości w drodze dziedziczenia przez osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego.
Zmiany od 1 maja 2009 r.
W świetle obowiązujących przepisów od dnia 1 maja 2009 r. nie jest wymagane uzyskanie przez obywateli państw-stron Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Konfederacji Szwajcarskiej zezwolenia na nabycie tzw. drugich domów, ponieważ upłynął już 5 letni okres przejściowy wskazany w ustawie – od dnia przystąpienia Polski do UE, czyli 1 maja 2004 r.
„Drugi dom”
Pojęcie „drugiego domu” oznacza nieruchomość przeznaczoną pod zabudowę mieszkaniową bądź na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, która nie będzie stanowiła miejsca zamieszkania cudzoziemca, z wyłączeniem samodzielnego lokalu mieszkalnego.