Niedawno Sąd Najwyższy wydał kolejne orzeczenie dotyczące podziału majątku rozwodzących się małżonków. Chodzi o to, czy należy uwzględniać hipotekę.
- O czym mówi niedawne postanowienie SN?
- Pominięcie wartości hipoteki jest zasadą
- Stanowisko SN nie zawsze było identyczne
Zgodnie z aktualnymi informacjami, krajowe banki obsługują około 2,4 mln kredytów mieszkaniowych. Łączną liczbę rodaków, którzy spłacają kredyt mieszkaniowy można szacować jako 4 miliony. W tej grupie przeważają raczej młodsze osoby, często pozostające w związku małżeńskim. Trudno się więc dziwić, że temat rozwodowego podziału majątku obciążonego hipoteką jest dość popularny. Niedawno Sąd Najwyższy wydał kolejne orzeczenie związane z tą kwestią. Przyglądają mu się eksperci portalu RynekPierwotny.pl. Przy okazji warto zwrócić uwagę na starsze orzecznictwo związane z podziałem majątku wspólnego dla rozwodzących się małżonków i zawierającego lokum obciążone hipoteką.
O czym mówi niedawne postanowienie SN?
Wspomniane wcześniej orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie podziału majątku wspólnego przy rozwodzie to Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2024 r. o sygnaturze akt I CSK 151/23. Główna teza tego orzeczenia wskazuje, że: „W sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką, sąd co do zasady ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego”.
Sąd Najwyższy w swoim uzasadnieniu zwrócił uwagę, że skarżący próbował de facto zanegować wcześniejszą linię orzecznictwa. Mowa o uchwałach i postanowieniach, które są zgodne ze styczniowym postanowieniem SN. Sędziowie Sądu Najwyższego odmówili przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Między innymi dlatego, że temat uwzględniania obciążeń hipotecznych przy ustalaniu wartości nieruchomości (na potrzeby podziału majątku małżonków) był przedmiotem wcześniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego.
Pominięcie wartości hipoteki jest zasadą
Nieudana próba podważenia przez skarżącego wcześniejszego orzecznictwa SN dotyczącego podziału majątku małżonków (z hipoteką na nieruchomości) potwierdza, że w tej kwestii na razie trudno spodziewać się zmian. Styczniowe postanowienie SN o sygnaturze akt I CSK 151/23 zwraca uwagę, że obecnie orzecznictwo najważniejszego sądu jest jednolite. Sąd Najwyższy powołał się między innymi na następujące uchwały i postanowienia:
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2023 r. (sygnatura akt: I CSK 5065/22) wskazujące, że tylko szczególne okoliczności uzasadniają pomniejszenie wartości nieruchomości przydzielonej w wyniku podziału jednemu z małżonków o wartość hipoteki (przykłady okoliczności: sytuacja osobista lub majątkowa byłych małżonków oraz proporcje wartości obciążenia hipotecznego i wartości nieruchomości).
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2020 r. (sygnatura akt: IV CSK 50/19), zgodnie z którym w typowych sytuacjach obciążenie hipoteczne nie wpływa na wartość nieruchomości będącej przedmiotem postępowania działowego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 r. (sygnatura akt: III CZP 64/19), które mówi, że długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, bo mimo podziału majątku wspólnego, zobowiązanie nadal istnieje. Poza tym, przeniesienie długu tylko na jednego małżonka godziłoby w prawa wierzycieli.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2019 r. (sygnatura akt: III CZP 21/18) wskazująca, że sąd przydzielając nieruchomość na własność jednego z małżonków, ustala jej wartośćz pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, jeżeli nie przemawiają przeciwko temu ważne względy.
Jeżeli chodzi o orzecznictwo SN, to warto również odnotować Uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r. (sygnatura akt: III CZP 30/18). To orzeczenie wskazuje bowiem, że artykuł 618 paragraf 3 KPC nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką. Chodzi o dług spłacony przez jednego z byłych małżonków po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego. Wspomniane roszczenie może być narzędziem do wyrównania strat jednego z małżonków, przy czym trzeba jednak brać pod uwagę możliwą przewlekłość postępowania sądowego.
Stanowisko SN nie zawsze było identyczne
Tytułem podsumowania, warto podkreślić, że obecne stanowisko Sądu Najwyższego różni się od wcześniejszego. Wymieniona już Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2019 r. (sygnatura akt: III CZP 21/18) podobnie jak wcześniejsze postanowienie z dnia 26 stycznia 2017 r. (I CSK 54/16) potwierdza zmianę stanowiska SN pod wpływem sugestii napływających z sądów powszechnych. Wcześniej Sąd Najwyższy stał na stanowisku, że wartość nieruchomości będącej przedmiotem podziału po ustaniu wspólności majątkowej małżonków, powinna zostać ustalona przy uwzględnieniu hipoteki (zobacz na przykład: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2010 r. - sygnatura akt: I CSK 205/09).
Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl