Uzyskanie pozwolenia na użytkowanie jest wymagane w następujących przypadkach:
- Wskazanych w załączniku do ustawy kategorii obiektów budowlanych wymagających takiego pozwolenia,
- Wydania decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego i pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych oraz decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, jeżeli budowa została zakończona po uprzednim przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko lub na obszar objęty programem Natura 2000 lub też w przypadku wskazanym w art. 51 ust.4 prawa budowlanego, czyli przed upływem 2 miesięcy od dnia wydania postanowienia o wstrzymaniu robót budowlanych, właściwy organ nakłada obowiązek doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem w przypadku istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego-po upływie terminu lub na wniosek inwestora, właściwy organ sprawdza wykonanie obowiązku i wydaje decyzję w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i pozwolenia na wznowienie robót budowlanych albo jeżeli budowa została zakończona-o zatwierdzeniu projektu budowlanego zamiennego.
- Przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych. Należy zaznaczyć, że otrzymanie częściowego pozwolenia na użytkowanie nie oznacza automatycznego obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie na resztę obiektu.
Stroną w postępowaniu w sprawie pozwolenia na użytkowanie jest wyłącznie inwestor.
Inwestor, w stosunku do którego nałożono obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu, jest obowiązany zawiadomić o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do jego użytkowania:
- Państwową Inspekcję Sanitarną,
- Państwową Inspekcję Pracy,
- Państwową Straż Pożarną
Powyższe organy zajmują stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym. Niezajęcie przez nie stanowiska w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, traktuje się jak niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag.
Zobacz też: Czym jest bonifikata w opłacie rocznej za użytkowanie wieczyste?
Do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor powinien dołączyć:
- oryginał dziennika budowy;
- oświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym, warunkami pozwolenia na budowę i przepisami oraz o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy, a także, w razie korzystania, drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu;
- oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeżeli eksploatacja wybudowanego obiektu jest uzależniona od ich odpowiedniego zagospodarowania;
- protokoły badań i sprawdzeń;
- inwentaryzację geodezyjną powykonawczą;
- potwierdzenie, zgodnie z odrębnymi przepisami, odbioru wykonanych przyłączy;
- kopię świadectwa charakterystyki energetycznej budynku z pewnymi wyjątkami, np. dla budynków wolnostojących o powierzchni do 50 mkw, budynków podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
- oświadczenie o braku sprzeciwu lub uwag ze strony Państwowej Straży Pożarnej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Państwowej Inspekcji Pracy.
Jeżeli w czasie budowy dokonano zmian nieodstępujących w sposób istotny od zatwierdzonego projektu lub warunków pozwolenia na budowę, dokonanych podczas wykonywania robót, do zawiadomienia lub wniosku o pozwolenie na użytkowanie należy dołączyć kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego, z naniesionymi zmianami, a w razie potrzeby także uzupełniający opis. W takim przypadku oświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonanych prac z projektem powinno być potwierdzone przez projektanta i inspektora nadzoru inwestorskiego, jeżeli został ustanowiony.
Wniosek o udzielenie pozwolenia na użytkowanie stanowi wezwanie właściwego organu do przeprowadzenia obowiązkowej kontroli budowy w celu stwierdzenia prowadzenia jej zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Po przeprowadzeniu kontroli, właściwy organ wydaje decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie. Może w niej określić warunki użytkowania tego obiektu albo uzależnić jego użytkowanie od wykonania, w oznaczonym terminie, określonych robót budowlanych. Jeżeli część robót nie została zakończona, ale budynek spełnia wymagania do uzyskania pozwolenia na użytkowanie, właściwy organ może wydać takie pozwolenie, określając w nim termin zakończenia tych prac. W takiej sytuacji inwestor jest obowiązany zawiadomić właściwy organ o zakończeniu robót budowlanych prowadzonych, po przystąpieniu do użytkowania obiektu budowlanego.
Zobacz także: Zmiana sposobu użytkowania nieruchomości
W przypadku stwierdzenia przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części bez uprzedniego uzyskania pozwolenia na użytkowanie, jeżeli takie jest wymagane, właściwy organ wymierza karę z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego.