Nieruchomość może zostać obciążona na rzecz osoby fizycznej służebnością osobistą, tj. umożliwieniem jej korzystania z tej nieruchomości w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania określają postanowienia umowy, a gdy postanowień takich brak, określa się je biorąc pod uwagę potrzeby osoby uprawnionej, a także zasady współżycia społecznego i miejscowe zwyczaje. W przeciwieństwie do służebności gruntowych, służebność osobista powiązana jest z konkretną osobą, co upodabnia ją do prawa dożywocia. Osoba dysponująca służebnością osobistą mieszkania ma prawo do korzystania z niego w określony przez strony umowy sposób, niemniej właściciel mieszkania nie jest zobowiązany do dożywotniego utrzymania takiej osoby (np. do dostarczania jej wyżywienia, zapewniania odpowiedniej pomocy, itp.), tak jak jest to w przypadku umowy dożywocia.
Służebność osobista mieszkania ustanawiana jest umową w formie aktu notarialnego, choć możliwe jest to także np. w drodze decyzji administracyjnej, nie może jednak powstać w wyniku zasiedzenia. To strony umowy ustalają w niej, na jaki okres ustanawiana jest służebność, niemniej przepisy przewidują, że wygasa ona najpóźniej wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. Podobnie jak prawo dożywocia, służebność osobista ma charakter niezbywalny, nie można ponadto przenieść uprawnienia do jej wykonywania.
Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2017/2018
Osoba uprawniona do służebności osobistej mieszkania może przyjąć do tego mieszkania swojego małżonka i małoletnie dzieci. Inne osoby mogą zostać przyjęte tylko w sytuacji, gdy są przez uprawnionego utrzymywane albo gdy ich obecność jest potrzebna przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci, które zostały przyjęte jako małoletnie, mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności. Dodatkowo strony zawierające umowę mogą w niej ustalić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
Osoba uprawniona do służebności osobistej mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku, w którym mieszkanie to się znajduje, zaś do wzajemnych stosunków pomiędzy nią a właścicielem obciążonego mieszkania należy stosować odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne. Kodeks przewiduje też rozwiązanie w sytuacji, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa - w takim przypadku właściciel obciążonego mieszkania może żądać zamiany służebności na rentę.
Podobnie jak w przypadku dożywocia, właściciel obciążonego mieszkania może je zbyć w każdym czasie i nie potrzebuje do tego zgody osoby uprawnionej. Niemniej jednak nabywca mieszkania zobowiązany jest do umożliwienia uprawnionemu korzystania z niego w sposób ustalony w ramach przynależnej mu służebności, co nie pozostaje bez wpływu na wartość rynkową lokalu.
Zobacz: Nieruchomości