Służebność
Służebności stanowią grupę ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomości. Mogą one przyjąć formę korzystania w oznaczonym zakresie przez uprawnionego z nieruchomości obciążonej (służebność czynna np. prawo przejazdu), albo na ograniczeniu właściciela nieruchomości obciążonej w jego prawach (służebność bierna np. ograniczenie wysokości stawianych budynków, zakaz prowadzenia określonych upraw).
Służebność osobista a gruntowa
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej przede wszystkim tym, że przysługuje oznaczonej osobie fizycznej i ma zaspokoić jej potrzeby, podczas gdy służebność gruntowa jest prawem związanym z nieruchomością władnącą i stanowi jej część składową. Funkcja służebności osobistej polega głównie na zaspokajaniu potrzeb osobistych uprawnionego w zakresie szeroko pojętej alimentacji, ma ona charakter konsumpcyjny i dlatego jest ściśle związana z osobą uprawnionego. Wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego, jest niezbywalna i nie można jej nabyć przez zasiedzenie.
Obliczanie podatku
Służebność osobista jakkolwiek jest obciążeniem nieruchomości, niemniej ustanawiana jest na rzecz oznaczonej osoby fizycznej (nie można jej ustanowić na rzecz osoby prawnej). Ma charakter podmiotowy, a zatem jedynie nabycie takiej służebności przez zindywidualizowaną osobę powodować może konsekwencje w postaci podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ustanowienia służebności osobistej.
Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów, ustalona wg stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego, przy czym roczną wartość służebności ustala się w wysokości 4 % czystej wartości rzeczy obciążonej służebnością i mnoży się w razie ustanowienia świadczeń na czas określony co do liczby lat, przez liczbę lat (np. mnoży się przez 5, gdy służebność jest ustanowiona na okres 5 lat), a gdy świadczenie ustanowione jest na czas nieokreślony przez 10 lat.
Wniosek
Podstawa opodatkowania przy służebności w przypadku zawarcia umowy na czas nieokreślony będzie wynosiła maksymalnie 40% wartości całej obciążonej nieruchomości. Natomiast w przypadku ustanowienia służebności na okres np. 25 lat podstawą opodatkowania będzie 100% wartości obciążonej nieruchomości.
Może się więc okazać, że wysokość podatku będzie niewspółmiernie wysoka do wartości przedmiotu ustanowionej służebności.
Na sposób obliczania wartości służebności nie ma wpływu zakres i sposób jej wykonywania.
Źródła powstania służebności a zwolnienia podatkowe
Źródłem powstania służebności jest co do zasady czynność prawna (umowa np. dożywocia), stanowiąca wynik uzgodnień stron. W takim przypadku jeżeli umowa ta jest zawarta w formie aktu notarialnego, dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.
Jeżeli natomiast ustanowienie służebności powstaje w wyniku jednostronnego oświadczenia o ustanowieniu służebności w formie aktu notarialnego, a strona na rzecz której ustanowiono prawo nie uczestniczy w czynności ustanawiającej, aby skorzystać ze zwolnienia nabywca zobowiązany jest do złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu rzeczy lub prawa majątkowego.
Ustanowienie służebności może również nastąpić wskutek orzeczenia sądu lub decyzji administracyjnej.