Ustawa z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych („USM”) oraz o zmianie niektórych innych ustaw zniosła możliwość zastępowania w spółdzielniach mieszkaniowych walnego zgromadzenia zebraniem przedstawicieli – możliwość ta jednakże pozostaje otwarta we wszystkich innych rodzajach spółdzielni. Ustawa ta umożliwiła jednocześnie spółdzielniom w których liczba członków przekracza 500 osób podzielenie walnego zgromadzenia na części, jeżeli statut zawierał będzie odpowiedni zapis w tym zakresie. Ustawa nowelizująca zakładała, że spółdzielnie uchwalą zmiany statutów nie później niż do 30 listopada 2007 roku oraz zgłoszą te zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu 30 dni od dnia podjęcia uchwały, nie później niż do 30 grudnia 2007 roku.
W praktyce okazało się, że nawet pomimo starań organów spółdzielni zadośćuczynienie tym terminom w wielu większych spółdzielniach było praktycznie niemożliwe, między innymi ze względu na czasochłonne prace nad zmianami statutów, w związku z czym w wielu spółdzielniach do dnia dzisiejszego działają zebrania przedstawicieli.
Zobacz serwis: Prawo
Zgromadzenia przedstawicieli wciąż najwyższym organem
Art. 9 ust. 2 ustawy zmieniającej stanowi, że do czasu zarejestrowania zmian statutów postanowienia dotychczasowych statutów regulujące funkcjonowanie zebrania przedstawicieli pozostają w mocy.
Jak podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich, intencją ustawodawcy, znajdującą odbicie w treści art. 9 ust. 2 ustawy zmieniającej było zapobieżenie paraliżowi organizacji spółdzielczych. Krótki termin na zastąpienie zebrania przedstawicieli walnym zgromadzeniem miał zmotywować spółdzielnie do uregulowania zasad działania walnego zgromadzenia w statucie, lecz z samej treści art. 9 Ustawy zmieniającej nie wynika, że konsekwencją niedopełnienia obowiązku rejestracji statutu miałoby być uchylenie przepisów statutowych dotyczących zebrań przedstawicieli. Nie sposób przyjąć, iż intencją ustawodawcy było doprowadzenie do paraliżu decyzyjnego poprzez przyjęcie nieistnienia zebrań przedstawicieli w tych spółdzielniach, w których zebranie przedstawicieli - z jakichkolwiek przyczyn - nie podjęło uchwały, albo podjęło ją z przekroczeniem daty 30 listopada 2007 r.
Na ten temat wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy oraz sądy apelacyjne. W ich ocenie termin na dokonanie zmian statutów spółdzielni był terminem instrukcyjnym, a do chwili zarejestrowania zmian statutu wprowadzających walne zgromadzenie, w spółdzielniach mogą ważnie działać i podejmować uchwały zebrania przedstawicieli oraz zebrania grup członkowskich.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 stycznia 2010 r. (IV CSK 310/09) odrzucił możliwość aby przepis art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej stanowił podstawę do stwierdzenia nieistnienia działających w spółdzielniach mieszkaniowych zebrań przedstawicieli.
Przedstawiona przez Sąd Najwyższy wykładnia zapewnia spójność pomiędzy art. 83 ust. 1 USM a art. 9 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej. Artykuł 83 ust. 1 USM stanowi, że walne zgromadzenie nie może zostać zastąpione przez zebranie przedstawicieli - wynika z tego, że zmiana organów w spółdzielni mieszkaniowej nie następuje z mocy prawa po upływie określonego czasu. Imperatywny element tego przepisu zakazuje takich zmian statutu, które prowadziłyby do niedozwolonej zamiany organów spółdzielni mieszkaniowej. Gdyby zebranie przedstawicieli przestawało istnieć z dniem 1 stycznia 2008 r., powstałaby sprzeczność pomiędzy stanem faktycznym a statutem. Wydaje się, że zamiarem ustawodawcy było niedopuszczenie do takiej sytuacji, stąd w art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej ustawodawca posługuje się zwrotem „zmian statutu” a nie „wprowadzeniem walnego zgromadzenia zamiast zebrania przedstawicieli”.
Niewprowadzenie odpowiednich zmian statutu Spółdzielni i nie zgłoszenie ich do rejestru sądowego może spowodować jedynie zastosowanie sankcji przewidzianych w ustawie o KRS.
Stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie IV CSK 310/09 zostało podtrzymane w wyroku z dnia 6 maja 2011 r. (II CSK 32/11) czy wyroku z dnia 17 czerwca 2011 r. (II CSK 620/10). Pogląd Sądu Najwyższego w całości podzielił także Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 marca 2010 r. (I ACa 1234/09) oraz w sprawie I ACa 783/10.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 marca 2010 r. (I ACa 64/10), wykładnia celowościowa nie przemawia za tym aby z dniem 1 stycznia 2008 r. uznać zebranie przedstawicieli za organ nieistniejący. Doprowadziłoby to do rezultatu niepożądanego przez ustawodawcę, albowiem powstałby patologiczny stan faktyczny w którym walne zgromadzenie działałoby w oparciu o statut, w którym wciąż istnieje zebranie przedstawicieli.
Zobacz serwis: Spółdzielnia mieszkaniowa
Zdania odmienne
Obok zaprezentowanej powyżej wykładni Sądu Najwyższego, która ma dominujący charakter, odmienny pogląd przedstawiono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2010 r. (VI ACa 1000/10), zgodnie z którym z dniem 1 stycznia 2008 r. zebrania przedstawicieli w spółdzielniach mieszkaniowych przestały istnieć. Sąd Apelacyjny w wyroku tym przyjął, że stwierdzenie art. 83 ust. 1 USM, iż „Walne zgromadzenie spółdzielni mieszkaniowej nie może być zastąpione przez zebranie przedstawicieli (…)” wyklucza możliwość istnienia zebrania przedstawicieli od dnia 1 stycznia 2008 r. Pogląd ten opiera się na założeniu, iż zakaz zastępowania walnego zgromadzenia przez zebranie przedstawicieli dotyczy również organów spółdzielni działających przed wejściem w życie ustawy zmieniającej. Ponadto Sąd Apelacyjny uznał, że art. 9 ust. 1 i 2 Ustawy zmieniającej zawierają terminy zawite prawa materialnego, których przekroczenie skutkuje nieważnością postanowień statutu i w konsekwencji nieistnieniem zebrania przedstawicieli.
Należy wyraźnie podkreślić, że zaprezentowany w tym orzeczeniu sposób interpretacji omawianych przepisów nie został przyjęty w późniejszym orzecznictwie sądów powszechnych, które uznają, że zebrania przedstawicieli są organem spółdzielni mieszkaniowych i funkcjonują do chwili zarejestrowania uchwalonych przez zebrania przedstawicieli zmian w statutach. Linię orzeczniczą przyjętą przez Sąd Najwyższy kontynuuje na przykład wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 października 2011 r. (I ACa 562/11), czy też wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 października 2011 r. (VI ACa 422/11).
Zebrania działają aż do rejestracji zmian statutu w KRS
Do chwili zarejestrowania przez KRS zmian w statucie spółdzielni mieszkaniowej wprowadzających walne zgromadzenie jako organ spółdzielni, najwyższym organem spółdzielni pozostają zebrania przedstawicieli, a wszelkie podejmowane przez nie uchwały są ważne. Organy spółdzielni powinny oczywiście dążyć do możliwie szybkiej zmiany statutów i wprowadzenia do niego walnego zgromadzenia w sposób dopasowany do danej spółdzielni.
Zobacz również serwis: Nieruchomości