Aby zająć się omówieniem sposobów ustanowienia własności lokalu, zacząć trzeba od przybliżenia warunków jego samodzielności. Otóż, samodzielnym lokalem mieszkalnym w rozumieniu artykułu drugiego cytowanej ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w ramach budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które razem z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych albo potrzeb innych niż mieszkaniowe (zgodnie z przeznaczeniem danego lokalu). Aby zobrazować proces ustanawiania własności lokalu, posłużmy się przykładem budynku mieszkalnego należącego do Gminy X, zamieszkałego przez najemców, z których jeden bądź kilku złożyło do Gminy wniosek o wykup. W tym budynku jest 10 lokali mieszkalnych, jednak, żaden z nich nie posiada wydane przez starostę zaświadczenia o samodzielności lokalu. Gmina X zleca rzeczoznawcy majątkowemu, z którym ma zawartą umowę, wykonanie pomiarów przedmiotowej nieruchomości i wykonanie inwentaryzacji budowlanej. Każda inwentaryzacja powinna zawierać rzuty poszczególnych kondygnacji (piwnice, parter, piętra, pomieszczenia przynależne) wraz z oznaczeniem pomieszczeń i numeracją lokali. Jeśli lokale spełniają przesłanki samodzielności, na podstawie inwentaryzacji starostwa wydaje zaświadczenie o samodzielności lokalu. Posiadając takie zaświadczenie, gmina X zleca określenie wartości takiego lokalu, a później – jeśli najemca nadal jest zainteresowany wykupem lokalu – umawia termin aktu notarialnego.
Jak wyżej opisano, jedną z metod ustanowienia odrębnej własności lokalu jest:
- umowa w formie aktu notarialnego (odrębna własność powstaje z chwilą ujawnienia odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej). Umowa powinna określać dokładnie lokal, jego rodzaj (mieszkalny czy użytkowy), położenie (w budynku, czyli na której kondygnacji się znajduje, jak także oczywiście oznaczenie miejscowości, ulicy, numeru budynku) oraz posiadane pomieszczenia przynależne (na przykład, piwnica, strych), wielkość udziałów przypadających na poszczególnych właścicieli lokali w nieruchomości wspólnej. Umowa może być zawarta albo przez współwłaścicieli nieruchomości, albo przez właściciela i nabywcę;
- Poza umową, odrębna własność lokalu może zostać ustanowiona w drodze jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości, zastosowanie znajdują regulację dotyczące ustanowienia w drodze umowy;
- Orzeczenie sądu znoszącego współwłasność.
Zobacz także: Przekształcenie użytkowania wieczystego w pełną własność
Zobacz także: Ustanowienie odrębnej własności lokalu z mocy prawa
Zobacz także: Właściciel ustanawia odrębną własność lokalu na rzecz samego siebie