Państwowy Inspektorat Sanitarny jako organ powołany do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem warunków higienicznych i higieniczno-sanitarnych, w ramach regulacji prawa budowlanego uprawniony jest do przeprowadzenia kontroli zarówno na etapie projektowania danego obiektu, jak również podczas procedury dopuszczenia do użytku obiektów budowlanych.
W głównej mierze zakres wspomnianej działalności Państwowego Inspektoratu Sanitarnego będzie dotyczył obiektów zakwalifikowany do grupy budynków użyteczności publicznej, np.: wszelkich szkół, uczelni, urzędów, dużych zakładów pracy, szpitali czy obiektów przeznaczonych do przechowywania lub produkcji żywności.
Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:
- Główny Inspektor Sanitarny,
- państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, jako organ rządowej administracji zespolonej w województwie;
- państwowy powiatowy inspektor sanitarny, jako organ rządowej administracji zespolonej w powiecie, z tym że obszar działania państwowego powiatowego inspektora sanitarnego może obejmować kilka powiatów;
- państwowy graniczny inspektor sanitarny dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływających na obszarze wód terytorialnych.
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uprawnione są do przeprowadzenia uzgodnień dokumentacji projektowej pod względem spełnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych, dotyczących zarówno samej budowy czy zmian sposobu użytkowania obiektów budowlanych, jak również nowych materiałów i procesów technologicznych jeszcze przed ich zastosowaniem w budownictwie.
Zobacz także: Bezpieczeństwo przeciwpożarowe
Zaś w ramach dalszych uprawnień związanych z prawem budowlanym Państwowa Inspekcja Sanitarna jest jednym z organów, które inwestor jest zobowiązany zawiadomić o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do jego użytkowania. Jednakże powyższa powinność będzie dotyczyć tylko tych inwestorów, co do których został nałożony inny obowiązek w postaci uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego, np.: co do wspomnianych wcześniej budynków użyteczności publicznej.
Państwowa Inspekcja Sanitarna po dokonaniu przez inwestora zgłoszenia, w terminie 14 dni od otrzymania zgłoszenia, zobowiązana jest zajęcia stanowiska co do zgodności budowanych obiektów z ogólnymi bądź z stypizowanymi dla konkretnego rodzaju budowy wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi. Należy zaznaczyć, iż w razie niezajęcia przez organ stanowiska we wskazanym terminie, inspektor może potraktować jako brak sprzeciwu lub uwag. Jednakże w przypadku kontroli sanitarnej, inspektor powinien przygotować do wglądu dokumentację powykonawczą budynku, w której skład wchodzą:
- oryginał dziennika budowy wraz z decyzją o pozwoleniu na budowę, a także egzemplarz projektu budowlanego (do wglądu podczas kontroli) z klauzulą zatwierdzającą oraz uzgodnieniem pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych;
- oświadczenia kierownika budowy: o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami, a także o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy oraz – w razie korzystania – drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu;
- oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeżeli eksploatacja wybudowanego obiektu jest uzależniona od ich odpowiedniego zagospodarowania;
- protokoły badań i sprawdzeń (chodzi tu o badanie wody, pomiary natężenia oświetlenia, instalacji elektrycznej, a także badania związane z drożnością wentylacji i opinie kominiarskie);
- dokumenty stwierdzające dopuszczenie do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie zastosowanych materiałów (aprobaty czy też atesty higieniczne), w tym również świadectwa i gwarancje zastosowanych urządzeń.
Zobacz także: Państwowa inspekcja pracy
Ponadto należy również zaznaczyć, iż prócz przedstawienia powyższej dokumentacji państwowy inspektor sanitarny może zażądać od inwestora udzielenia pisemnych i ustnych informacji, może również przesłuchać inne osoby na okoliczności związane z danym obiektem budowlanym, a także uprawniony jest do pobrania próbek do badań laboratoryjnych. W razie stwierdzenia podczas kontroli nieprawidłowości związanych z niezgodnością obiektu budowlanego z projektem budowlanym pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych, państwowy inspektor sanitarny, ujawni je w dzienniku budowy, z wyznaczeniem terminu do ich usunięcie. Jeżeli uchybienia będą poważne, stanowiące zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, państwowy inspektor sanitarny ma prawo zgłoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego lub przebudowywanego obiektu budowlanego. Wówczas inwestor może wnieść odwołanie do organu wyższego stopnia Państwowej Inspekcji Sanitarnej względem inspektora zgłaszającego sprzeciw. Do czasu wydania decyzji przez organ inwestor zobowiązany będzie do wstrzymania dalszych działań związanych z oddaniem budynku do użytku.
Zobacz też: Prawo budowlane