Pod koniec września możemy zaobserwować zjawisko przebarwiania się liści z różnych odcieni zieloni na całą paletę odcieni żółci, barwy pomarańczowej i czerwieni. Nasila się ono w październiku, aby zakończyć się z początkiem listopada, kiedy to z drzew spadną już wszystkie liście. Dlaczego tak się dzieje?
Długi proces
Drzewa boją się suszy fizjologicznej, czyli okresu, kiedy woda nie jest dostępna dla roślin, ponieważ zamarza w glebie. Drzewo w czasie mrozów musi więc oszczędzać wodę, a najwięcej jej ubywa przez znajdujące się na liściach aparaty szparkowe. Pozbywając się więc liści jesienią, drzewo broni się przed śmiercią spowodowaną przesuszeniem. Zrzucanie liści to długi, początkowo niewidoczny proces. Liście zaczynają najpierw starzeć się, następnie zanika zawarty w nich zielony barwnik – chlorofil, co uwidacznia inne barwniki zawarte w liściu i sprawia, że blaszki liści przybierają żółte, pomarańczowe i czerwone kolory. Następnie między liściem a gałęzią zaczyna tworzyć się tzw. warstwa odcinająca. Połączenie liści z drzewem słabnie i zahamowany jest dopływ wody i składników odżywczych do liści. Pozbawione tych składników blaszki usychają i opadają.
Liście Lasy Państwowe infografika
Lasy Państwowe
Kiedy liście zmieniają barwę?
Jednymi z najpiękniej przebarwiających się jesienią drzew są morwy, której liście już na początku października przybierają niezwykle jaskrawy, cytrynowożółty kolor. Efektownie przebarwiają się też liście grabu.
Jednak pod względem intensywności jesiennych barw żadne drzewa nie mogą się równać z klonem zwyczajnym i bukiem pospolitym. Liście klonu zwyczajnego w pierwszej połowie października przybierają całą paletę nasyconych odcieni kolorów głównie żółtego, ale również pomarańczowego czy czerwonego. Przebarwiające się około połowy października liście buka zachwycają jeszcze szerszą paletą barw – od intensywnie żółtej, poprzez jaskrawopomarańczową, aż do nasyconego miedzianego brązu.
W połowie października żółkną liście lipy drobnolistnej, wiązu szypułkowego i brzozy brodawkowatej, u czereśni robią się one żółtopomarańczowe lub czerwone.Pod koniec października jesiennych barw nabierają modrzewie.
Drzewa po zrzuceniu liści przechodzą w stan spoczynku.
Równonoc jesienna - co to jest?
Równonoc jesienna zaczyna astronomiczną jesień. Za jej początek przyjmuje się moment, w którym Słońce osiąga tzw. punkt Wagi, znany też jako punkt równonocy jesiennej. Słońce góruje wtedy w zenicie nad równikiem. Od tego momentu będzie krócej oświetlało północną półkulę (dzień staje się krótszy od nocy), a dłużej półkulę południową (dzień dłuższy od nocy). Wtedy jest początek astronomicznej jesieni, który wypada dokładnie w sobotę - 23 września o godzinie 8:49
Klimatyczna jesień
Oprócz jesieni astronomicznej i kalendarzowej rozróżniamy też jesień klimatyczną. Zaczyna się wtedy, gdy średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5 st. C.
Co ciekawe, w kulturze początek astronomicznej jesieni był kiedyś świętem. Słowianie dziękowali wtedy za plony i urodzaj, składając ofiary bóstwom. Dziś już ofiar się nie składa, ale zwyczaj uczczenia dobrego sezonu przetrwał w postaci wrześniowych dożynek.