W 2023 r. zaraza ziemniaczana zniszczyła część amatorskich upraw pomidora w Polsce. Taka sytuacja jest na Podkarpaciu. Podobne sygnały docierają z innych regionów Polski.
Uprawy amatorskie z reguły nie są zabezpieczane agresywnymi środkami chemicznymi. Stąd ich narażenie na choroby pomidorów mające charakter lokalnych epidemii zajmujących pasmo około 30-50 km. Kombinacja zimnych nocy, deszczów, wilgotności w lipcu 2023 r. w wielu miejscach dała niszczycielski efekt.
Jak rozpoznać zarazę ziemniaczaną pomidora?
Zaraza ziemniaka na pomidorze (ang. late blight of tomato[1]) – choroba pomidora wywołana przez grzybopodobny organizm Phytophthora infestans[2].
Problemem dla amatora jest rozpoznanie tej choroby. Internet jest pełen zdjęć podpisanych "zaraza ziemniaczana". Sam podpis "zaraza ziemniaczana" nie gwarantuje jednak, że zdjęcie rzeczywiście pokazuje tą chorobę. Mamy jeszcze dziesiątkującą pomidory "szarą pleśń" i alternariozę (choroby grzybowe).
Prawdopodobnie poniższe zdjęcia - po ich weryfikacji - rzeczywiście pokazują zarazę ziemniaczaną pomidora w akcji.
Dla amatorów podstawowym sposobem rozpoznania choroby są charakterystyczne plamy na łodygach zakażonych roślin.
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Shutterstock
Poniżej informacji o zarazie ziemniaczanej pomidora z Wikipedii:
Objawy zarazy ziemniaczanej pomidora
Patogen Phytophthora infestans najbardziej znany jest z tego, że wywołuje zarazę ziemniaka. Ale poraża także pomidory i niektóre inne rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae), np. petunię[3].
Na pomidorze patogen poraża wszystkie nadziemne części rośliny. Pierwsze objawy pojawiają się na młodszych, bardziej soczystych liściach w górnej części pędu. Początkowo są to wodniste plamy o nieregularnych kształtach, często z jaśniejszą obwódką lub pierścieniem. Są widoczne na obydwu stronach liści. Przy wysokiej wilgotności na dolnej stronie liścia może się tworzyć biały, watowaty nalot składający się z konidioforów i zarodników patogenu. W miarę postępu choroby zmiany powiększają się, powodując brązowienie, wysychanie, nekrozę i obumieranie liści. Później patogen może porazić także owoce pomidora na wszystkich etapach rozwoju. Porażone owoce są zazwyczaj jędrne z tłustymi plamami, które później stają się skórzaste i czekoladowobrązowe. Plamy te mogą obejmować część owocu lub cały owoc[3].
Epidemiologia zarazy ziemniaczanej pomidora
Zarazę ziemniaka na pomidorze mogą powodować także inne gatunki Phytophthora, w szczególności Phytophthora nicotianae i Phytophthora capsici, ale infekują one pomidora w glebie, zazwyczaj dopiero po zalaniu roślin wodą, lub gdy gleba jest silnie podmokła. Zarodniki Phytophthora infestans natomiast roznoszone są w powietrzu przez wiatr. Patogenowi sprzyja chłodna, wilgotna pogoda. Chmury chronią zarodniki przed działaniem promieni słonecznych UV, a wilgotne warunki pozwalają zarodnikom na infekcję, gdy wylądują na liściach. Podczas deszczowej pogody, mgły lub obfitej rosy zmiany chorobowe mogą pojawić się na liściach w ciągu 3–5 dni od infekcji, a wkrótce potem może pojawić się biały nalot, świadczący o produkcji zarodników. Chociaż zarodniki mogą być wytwarzane również na owocach pomidora, częściej powstają na liściach. Mogą się łatwo rozprzestrzeniać także podczas nawadniania i mogą być roznoszone przez sprzęt. Wiatr może je przenieść na sąsiednie pola w promieniu nawet kilkunastu kilometrów lub więcej. Zarodniki te są źródłem infekcji wtórnych rozprzestrzeniających chorobę[3].
Ochrona przez zarazą ziemniaczaną pomidora
Zaleca się sadzenie pomidorów na początku sezonu, w ten sposób unika się wysokiego natężenia zarazy. Należy unikać zwilżania liści, najlepsze jest podlewanie kropelkowe. Ważny jest systematyczny monitoring i usuwanie porażonych roślin i owoców, a także samosiewów i chwastów. W miarę możności należy uprawiać odmiany odporne na zarazę i chronić uprawę fungicydami. Należy to robić profilaktyczne, gdy choroba opanuje plantację, opryskiwaniem nie można już roślin wyleczyć[3].
W uprawach ekologicznych jedynym możliwym sposobem uniknięcia zarazy jest uprawa odmian odpornych i przestrzeganie ogólnych zasad ochrony przed chorobami grzybowymi[3].
Przypisy
1 Phytophthora infestans (PHYTIN), EPPO Global Database [dostęp 2022-08-09] (ang.).
2. Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
3. Lina Quesada-Ocampo, Inga Meadows, Tomato Late Blight Vegetable Pathology Factsheets, NC State Extension, 2014 [dostęp 2022-08-09] (ang.).