Ozdobne, kwitnące pnącza w ogrodzie - uprawa i odmiany. Piękne i pachnące kwiaty na niewielkiej powierzchni

Co to są pnącza?

Pnącza to grupa roślin, które rosną wertykalnie (pionowo), wspinając się (wijąc) po kratkach, murkach, ścianach, innych sztucznych podporach a także po innych roślinach. Niektóre z nich mają specjalne części czepne (np. pędy, wąsy, korzenie przybyszowe, kolce), które pomagają im się wspinać i utrzymać na pionowych powierzchniach.

Pnącza mogą być zarówno roślinami jednorocznymi, jak i wieloletnimi. Niektóre z nich, jak winorośl, fasola, czy chmiel są ważnymi roślinami użytkowymi. Ale wiele z pnączy jest efektowną ozdobą naszych ogrodów.

Z ozdobnych, kwitnących pnączy, które mogą rosną w polskich warunkach klimatycznych warto wymienić kilka następujących:
Clematisy, czyli powojniki - To jedne z najpopularniejszych pnączy kwitnących. Istnieje wiele odmian, które różnią się kształtem i kolorem kwiatów. Kwitną od wiosny do jesieni, w zależności od gatunku i odmiany.
Wiciokrzewy (Lonicera) – część gatunków tego rodzaju to pnącza, które kwitną pachnącymi kwiatami obficie od wiosny do późnego lata.
Róże pnące – istnieje wiele odmian róż pnących, które mogą kwitnąć przez całe lato, dodając uroku każdemu ogrodowi.
Glicynia (Wisteria) - To piękne pnącze z pachnącymi, fioletowymi kwiatostanami, kwitnące w maju i czerwcu.
Akebia pięciolistkowa (Akebia quinata) - To ciekawe pnącze z purpurowymi kwiatami, które pojawiają się wczesną wiosną.
Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) - najbardziej zdobi swoimi efektownymi liśćmi jesienią, przebarwiającymi się na najróżniejsze odcienie czerwieni, latem tworzy drobne, niepozorne, zielonkawe kwiaty.
Bluszcz pospolity (Hedera helix) - Choć nie jest to typowo kwitnące pnącze, to jednak jest bardzo popularne ze względu na swoje zimozielone liście. Kwiaty (które wyrastają na starszych roślinach) są małe i niepozorne, ale pojawiają się późnym latem i przyciągają owady – są jednym z ostatnich w roku pożytków pszczelich.

Przyjrzyjmy się dokładniej kilku ciekawszym ozdobnym, kwitnącym pnączom.

Glicynia (wisteria)

Glicynia (Wisteria) to rodzaj długowiecznej rośliny pnącej z rodziny bobowatych. Są 4 gatunki glicynii: amerykańska (wisteria frutescens), japońska – zwana też „kwiecistą” (wisteria floribunda), chińska (wisteria sinensis) i Wisteria brachybotrys (pochodząca z Chin i Japonii). Glicynie są cenione jako rośliny ozdobne bowiem większość gatunków i odmian (zwłaszcza glicynii japońskiej) mają duże i pachnące kwiaty, przypominające kształtem grona winogron.

W Polsce glicynie rosną do 10 m wysokości wspinając się na podporach (także np. na drzewach). Mają długie (nawet do 100 cm) groniaste kwiatostany. Jak wskazuje specjalistyczna szkółka CLEMATIS Źródło Dobrych Pnączy, najdłuższe kwiatostany ma wisteria japońska – odmiana Multijuga, a najbardziej pachną odmiany Prolific i Ludwik Lawin. 

Kwiaty różnych odmian mają kolor mniej lub bardziej niebieski lub fioletowy. Są też odmiany o kwiatach białych a nawet różowych.

Nie wszystkie gatunki i odmiany glicynii są w Polsce w pełni mrozoodporne. W zimniejszych regionach Polski glicynię warto okrywać na zimę (agrowłókniną, kopczykiem ziemi lub kompostu). Najbardziej odporna na polskie warunki jest glicynia japońska (strefa mrozoodporności 6A).

Glicynia kwitnie, zazwyczaj w maju i czerwcu. Kwiaty są zebrane w długie, zwisające grona i mają intensywny, przyjemny zapach. Kwitnienie trwa zazwyczaj kilka tygodni.

To pnące najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym lub półcienistym. Gleba powinna być żyzna, dobrze przepuszczalna, o odczynie obojętnym do lekko kwasnego. Glicynia dobrze rośnie również na glebach gliniastych.

Glicynia wymaga mocnej podpory, na której będzie mogła się wspinać. Wymaga regularnego podlewania, zwłaszcza w okresie suszy. Co kilka lat warto przyciąć roślinę, aby pobudzić jej wzrost i kwitnienie. 

W Polsce najpopularniejsze są odmiany glicynii japońskiej (wisteria floribunda) i glicynii chińskiej (wisteria sinensis).

Powojnik (Clematis)

Powojnik (łacińska nazwa Clematis), rodzaj rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Jest to roślina pnąca, której pędy mogą osiągać długość od kilku do nawet kilkunastu metrów, w zależności od odmiany. Powojniki są roślinami kwitnącymi, a ich kwiaty są bardzo dekoracyjne i różnorodne pod względem kształtu i koloru. Powojniki mogą rosnąć w Polsce, są z reguły mrozoodporne, ale stopień mrozoodporności zależy od odmiany. Niektóre odmiany mogą wymagać okrywania na zimę, szczególnie w surowszych warunkach klimatycznych. Na całym świecie istnieje ok. 500 gatunków clematisów, tylko w Chinach rośnie co najmniej 147 gatunków. Wiele gatunków i odmian powojników uprawianych jest jako rośliny ozdobne.

Powojniki są roślinami kwitnącymi. Czas kwitnienia zależy od odmiany, ale zazwyczaj rozpoczyna się na wiosnę i trwa do jesieni. Czas kwitnienia może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Kwiaty powojników są zazwyczaj bezwonne, ale istnieją odmiany o delikatnym zapachu. Kwiaty są różnorodne pod względem kształtu i koloru, co czyni powojniki bardzo dekoracyjnymi roślinami.

Powojniki najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Preferują gleby żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne, dobrze zdrenowane. Ważne jest, aby podstawa rośliny była zacieniona, a jej wierzchołki miały dostęp do słońca. Powojniki dobrze radzą sobie w glebach o odczynie od lekko kwasowego do lekko zasadowego. Warto też ściółkować glebę pod powojnikami aby wolniej przesychała.

Clematisy powinny być regularnie podlewane, zwłaszcza w okresie suszy. Powojniki wymagają również regularnego nawożenia, szczególnie w okresie wzrostu i kwitnienia. Zalecane jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych, które dostarczą roślinie niezbędnych składników odżywczych. W zależności od odmiany, powojniki mogą wymagać różnej intensywności przycinania – najczęściej na przedwiośniu. Przycinanie jest ważne dla zachowania zdrowia i wzmocnienia rośliny oraz dla obfitego kwitnienia. Na wypadek szczególnie mroźnych zim warto usypać kopczyk z ziemi, czy liści nad korzeniami, by zabezpieczyć je przed przemarznięciem.

Jak informuje szkółka CLEMATIS Źródło Dobrych Pnączy, znanych jest ponad cztery tysiące odmian powojników wielkokwiatowych, botanicznych i bylinowych.

Wśród najbardziej dekoracyjnych odmian rosnących w Polsce można wymienić:

-  Clematis 'Nelly Moser' o dużych, różowo-białych kwiatach, 

- Clematis President z intensywnie fioletowymi kwiatami, czy 

- Clematis 'Warszawska Nike' o ciemnofioletowych, niemal czarnych kwiatach. 

Bardzo cenione są również odmiany o dużych, pełnych kwiatach, takie jak Clematis 'Multi Blue'. 

Inne popularne odmiany to Clematis 'Jackmanii' o ciemnofioletowych kwiatach i Clematis 'Henryi' o dużych, białych kwiatach. Wszystkie te odmiany są cenione za swoje piękne, duże kwiaty.

Róże pnące

Róże pnące to odmiany róż charakteryzujące się długimi pędami przypominającymi pnącza. Są to rośliny, które osiągają więcej niż 1,5 m wysokości. Nie posiadają typowych organów czepnych, opierają się za pomocą kolców na podporach, a w uprawie są zwykle do nich przywiązane. Róże pnące są najsilniej rosnącymi różami i wystarcza im niewielka powierzchnia ogrodu do pokazania obfitości swoich kwiatów. 

Róże pnące dzielą się na klimbery (climbers) o sztywnych, grubych łodygach i dużych kwiatach, często powtarzające kwitnienie, i ramblery (ramblers) kwitnące zwykle raz, o łodygach cieńszych i mniejszych ale licznych kwiatach.

Są mrozoodporne, szczególnie odmiany typu ramblers. 

Róże pnące kwitną (w zależności od odmiany) raz w sezonie, inne powtarzają kwitnienie. Kwiaty róż pnących są zwykle mniejsze niż róż wielkokwiatowych, ale nowsze odmiany róż pnących charakteryzują się również i większymi kwiatami. 

Róże pnące należy przywiązywać do podpór, choć mogą się też czepiać ich samodzielnie za pomocą swoich kolców. Bardzo ważną rzeczą, o której należy pamiętać, jest cięcie róż pnących. Róże pnące typu Ramblers tnie się silnie co roku, usuwając przekwitnięte pędy oraz całą masę cienkich długich gałązek wyrastających u podstawy krzewu. 

Odmiany róż pnących powtarzające kwitnienie nie wymagają aż tak silnego cięcia. Wystarczy co 2 lub 3 lata usunąć najstarsze lub zbyt cienkie pędy nadmiernie zagęszczające krzew. Pędy przemarznięte lub zaatakowane przez choroby róż warto jednak usuwać każdej wiosny. Dbamy w ten sposób o dobrą zdrowotność roślin.

Róże pnące stosowane są do rozpinania na rozmaitych podporach oraz okrywania ścian i pergoli. W zależności od odmiany różnią się wymaganiami uprawowymi. Wiele z nich dobrze rośnie w półcieniu, nie osłabiając w takich warunkach kwitnienia. Klimbery najlepsze są do obrastania ścian, altan i innych tego typu obiektów. Do pięcia się po pergolach, łukach a nawet drzewach najlepsze są róże typu ramblers. 

W Polsce popularne są różne odmiany róż pnących. Wśród nich warto wymienić:

Róża Alchymist, to odmiana o pełnych i dużych, morelowo-kremowych kwiatach. Grube i kolczaste pędy dorastają do 5 m wysokości. Kwitnie obficie i dobrze regeneruje się po przemarznięciu.

Róża odmiany Flammentanz kwitnie długo i obficie. Krwistoczerwone kwiaty są pełne i pachnące (średnica 8 cm) a liście matowe i jasnozielone. Dorasta do 5 m wysokości i 2 m średnicy. Sztywne pędy wymagają podpór. Odmiana odporna na choroby grzybowe.

Róża 'Bobbie James' - silnie rozrastająca się odmiana, do 7 m wysokości i 3 m szerokości. Półpełne, białe kwiaty mają żółte pręciki i delikatnie pachną. Jest średnio odporna na choroby.

Róża 'Paul's Scarlet Climber' - odmiana obficie kwitnąca o krwistoczerwonych, półpełnych kwiatach, zebranych w kwiatostany po ok. 20 szt. Cienkie pędy osiągają do 3,5 m długości, wymaga podpór. Duże liście najpierw mają barwę czerwonozieloną, później ciemnozieloną. Jest odporna na mróz i choroby.

Róża 'Veilchenblau' - ma rzadko spotykaną barwę kwiatów - są one fioletowe, półpełne, zebrane w duże kwiatostany. Kwitnie obficie, ale tylko raz w sezonie. Pędy osiągają do 4 m długości. Jest odporna na mróz i choroby.

Wszystkie te odmiany są bardzo dekoracyjne i sprawdzą się w polskich warunkach klimatycznych.

Wikipedia wskazuje też, że są odmiany róż pnących o mniejszych wymaganiach świetlnych, dobrze rosnących w półcieniu, w tym zalecane do puszczenia po pniu drzew. Wśród nich można wymienić następujące odmiany:
'Apple Blossom', 'Bobbie James', 'Ghislaine de Feligonde', 'Guirlande d'Amour', 'Heidekőnegin', 'Lykkefund', 'New Dawn', 'Paul's Himalayan Musk Rambler', 'Veilchenblau', oraz 'Rosa pendulina 'Morletii''.

Hortensja pnąca

Hortensja pnąca (Hydrangea petiolaris) jest wieloletnią rośliną pnącą, której ojczyzną jest wschodnia Azja. W warunkach naturalnych może osiągać do 15 metrów wysokości, jednak w ogrodach zazwyczaj osiąga od 3 do 5 metrów. Roślina jest znana ze swoich okazałych kwiatostanów, które pojawiają się wczesnym latem. Hortensja pnąca może rosnąć w Polsce - jest mrozoodporna i dobrze znosi polskie zimy.

Hortensja pnąca kwitnie od późnej wiosny do wczesnego lata, zazwyczaj od maja do lipca. Kwiaty są zebrane w duże, płaskie kwiatostany o średnicy nawet do 25 cm, składające się z małych, bezpłciowych kwiatów otoczonych większymi, płciowymi kwiatami. Kwiaty nie mają intensywnego zapachu, ale są bardzo dekoracyjne.

Hortensja pnąca preferuje stanowiska półcieniste lub cieniste, chociaż z powodzeniem może rosnąć również na stanowiskach słonecznych, pod warunkiem dostatecznego nawadniania. Najlepiej rośnie na żyznej, dobrze przepuszczalnej glebie, lekko kwasowej do lekko zasadowej. Warto pamiętać, że nie toleruje gleb ciężkich i zbyt mokrych.

Uprawa hortensji pnącej nie jest zbyt skomplikowana. Wymaga jednak regularnego podlewania, szczególnie w okresie suszy, oraz nawożenia kompostem lub nawozem do roślin kwitnących wiosną i latem. Przycinanie jest zazwyczaj niepotrzebne, chyba że roślina staje się zbyt bujna - wtedy można ją przyciąć na wiosnę. Roślina jest też odporna na większość chorób i szkodników.

W Polsce najpopularniejszą odmianą jest standardowa forma Hydrangea petiolaris, która charakteryzuje się białymi kwiatostanami. Inne popularne odmiany to 'Mirranda' z żółto-złocistymi brzegami liści, oraz 'Silver Lining' z biało obrzeżonymi liśćmi. Odmiany te są nie tylko atrakcyjne podczas kwitnienia, ale również stanowią interesującą ozdobę przez resztę roku dzięki swoim dekoracyjnym liściom.

Wiciokrzew

Wiciokrzewy (Lonicera) to rodzaj roślin należący do rodziny przewiertniowatych. W zależności od gatunku, mogą przyjmować formę krzewów lub pnączy. Wysokość rośliny może sięgać od 1 do 6 metrów, a niektóre gatunki pnącze mogą osiągać nawet 10 metrów wysokości. Wiciokrzewy kwitną, a ich kwiaty są zazwyczaj bardzo pachnące. W Polsce można spotkać wiele gatunków wiciokrzewów, zarówno dziko rosnących, jak i uprawianych w ogrodach. Są to rośliny mrozoodporne, które dobrze znoszą polskie zimy.

Wiciokrzewy kwitną, zazwyczaj od wiosny do późnego lata, choć dokładny czas kwitnienia zależy od gatunku. Kwiaty są zazwyczaj bardzo pachnące, zwłaszcza wieczorem i w nocy. Czas kwitnienia jednego kwiatu jest krótki, ale ze względu na dużą liczbę pąków, cała roślina kwitnie przez długi czas.

Wiciokrzewy najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Preferują gleby próchniczne, umiarkowanie wilgotne, dobrze przepuszczalne, o odczynie od lekko kwasowego do lekko zasadowego. Niektóre gatunki tolerują gleby ciężkie i gliniaste.

Uprawa wiciokrzewów nie jest skomplikowana. Rośliny te dobrze znoszą przycinanie, które można przeprowadzać wczesną wiosną lub po kwitnieniu, w zależności od gatunku. Wiciokrzewy nie wymagają specjalistycznego nawożenia, ale dobrze reagują na dodatek kompostu do gleby. W przypadku gatunków pnących, konieczne może być zapewnienie im podpór.

W Polsce do najbardziej dekoracyjnych należy wiciokrzew Henry'ego (Lonicera henryi) z ciemnozielonymi, błyszczącymi liśćmi i żółtymi kwiatami. Bardzo popularny jest też wiciokrzew Halla (Lonicera japonica 'Halliana') o intensywnie pachnących, białych kwiatach, które z czasem zmieniają kolor na żółty. Warto wspomnieć również o wiciokrzewie pomorskim (Lonicera periclymenum), który jest gatunkiem dziko rosnącym w Polsce i posiada piękne, pachnące kwiaty o kolorze od białego do różowego.

Rozpowszechniony w polskich ogrodach jest także wiciokrzew przewiercień (Lonicera periclymenum), to gatunek rośliny należący do rodziny przewiertniowatych. Ta roślina pnąca dorasta do około 6 metrów wysokości. Posiada ładnie pachnące, białe lub kremowo-różowe kwiaty, które zazwyczaj kwitną w lecie, od czerwca do października. Kwiaty te zamieniają się następnie w pomarańczowe owoce. Wiciokrzew przewiercień jest przystosowany do różnych warunków i może rosnąć zarówno na słońcu, jak i w półcieniu. 

oprac. Paweł J. Huczko