Kiedy urząd skarbowy może oszacować dochód podatnika?

Urząd skarbowy może oszacować dochód podatnika w trzech sytuacjach: kiedy brak ksiąg podatkowych, kiedy dane z tych ksiąg nie dają możliwości określenia podstawy opodatkowania oraz w sytuacji, kiedy podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

Z zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, urząd skarbowy jest uprawniony do samodzielnego oszacowania dochodu podatnika, jeśli:

brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia,
dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania,
podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

Bez wizyty fiskusa

Szacunek dochodu bowiem powinien być jednak traktowany jako ostateczny środek ustalenia podstawy opodatkowania i stosowany w sytuacjach, gdy nie ma żadnej innej możliwości jej określenia.

Organ podatkowy ma obowiązek odstąpić od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli na jej określenie pozwalają dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania.

Jeśli zatem podatnik, który na przykład nie prowadził w danym roku księgi podatkowej, błędnie zakładając, że przysługuje mu prawo do opłacania karty podatkowej, posiada dowody pozwalające choćby w części ustalić przychody i koszty ich uzyskania w rzeczywistej wysokości, fiskus oszacuje jedynie ten dochód, na który podatnik nie posiada dowodu jego osiągnięcia (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 maja 2010 r., II FSK 2008/09).

Szacowanie w ostateczności

W wyroku z 21 lipca 2011 r. (II FSK 2393/10) NSA przypomniał, że w orzecznictwie sądowym akcentowana jest konieczność stosowania szacunku dopiero wtedy, gdy nie ma danych źródłowych umożliwiających ustalenie faktycznej podstawy opodatkowania. Zatem dopiero w sytuacji, gdy podatnik nie będzie dysponował żadnymi danymi źródłowymi (np. fakturami, ewidencjami klientów, rachunkami uproszczonymi, umowami świadczenia usług), fiskus będzie uprawniony do ustalenia podstawy opodatkowania w drodze szacowania dochodu. Polega to na przybliżonym określeniu wartości podstawy opodatkowania.

Ordynacja podatkowa do dyspozycji urzędników pozostawia następujące metody szacowania dochodu podatnika:

porównawczą wewnętrzną – polega na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu,
porównawczą zewnętrzną – tu porównuje się wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach,
remanentową – polega na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu,
produkcyjną – ustala się w niej zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa,
kosztową – w tym wypadku ustalana jest wysokość obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie,
udziału dochodu w obrocie – polega na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.

Warto pamiętać, że wybór metody jest dowolny, ale urząd będzie go musiał uzasadnić. Fiskus może szacować podstawę opodatkowania w inny sposób, niż opisane powyżej, ale tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy nie jest możliwe zastosowanie wskazanych metod.

Zobacz także: Zgubienie karty płatniczej (debetowej lub kredytowej) na wakacjach – co robić?

Zobacz także: Finanse podczas rozwodu. Co się dzieje z długiem podczas rozwodu?

Katarzyna Miazek, Tax Care

Adam Bujalski, księgowy Tax Care