O tym, w jaki sposób zostaną wykorzystane naturalne warunki świetlne, decyduje przede wszystkim usytuowanie i kształt okien, jak również innych przeszkleń. Doświetlenie wnętrz światłem dziennym to jedna z podstawowych funkcji okien, obok niej należy wyróżnić wentylację i wymianę powietrza oraz izolację przed hałasem.
Rozmieszczenie okien
Rozmieszczenie, kształty okien oraz ich oprawa są ściśle związane z elewacją budynku. Pozwalają jednocześnie na ciekawą kreację wnętrz, decydują o rozplanowaniu funkcjonalnym. We wszystkich pomieszczeniach, w których przebywanie wiąże się z wykonywaniem pracy wzrokowej, światło dzienne należy optymalnie wykorzystać np. przy usytuowaniu stanowiska do nauki lub wykonywania czynności w kuchni.
Projektowanie architektury w naszej strefie klimatycznej wymaga dostosowania formy budowli do warunków słonecznych i zmienności pór roku. Okna są narażone na największe straty ciepła, cennego dla nas szczególnie podczas chłodów jesienno-zimowych. Projektanci zmierzają do tego, aby okna, przy możliwie niewielkim formacie przeszklenia, spełniały jak najlepiej swoje funkcje. W pomieszczeniach mieszkalnych wymagana wielkość okna powinna stanowić minimum ok. 1/8 całkowitej powierzchni.
Zobacz także: Funkcje i znaczenie oświetlenia
Okna a usytuowanie budynku
Duże znaczenie odgrywa usytuowanie budynku względem jego otoczenia. Okno w domu wolnostojącym lepiej będzie doświetlać wnętrze, niż okno - tej samej wielkości, w domu stojącym w sąsiedztwie wysokiej zabudowy. Przepisy budowlane określają odległość budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi, od innych obiektów. Aby zapewnić naturalne oświetlenie pomieszczeń, odległość nie powinna być mniejsza niż wysokość budynku - przy obiektach przesłaniających o wysokości do 55 m włącznie, a przy obiektach wyższych, nie mniejszą niż 55 m. Stawiane w projekcie wymagania techniczne i estetyczne precyzują główne parametry techniczne: wielkość, format, konstrukcję, podział, sposób otwierania, budowę ramy, wykończenie zewnętrzne itd.
Izolacyjność okien
Względy ekonomiczne zwracają uwagę użytkowników na izolacyjność okien i zabezpieczenie przed stratami ciepła. Miarą izolacyjności jest współczynnik przenikania ciepła "k"[W/m2K]. W standardowych oknach powinien on być możliwie bliski wartości 2,0 W/m2K lub poniżej. Polskie Normy dotyczące ochrony cieplnej budynków dokładnie precyzują wymaganą wartość tego współczynnika. Polska podzielona została na strefy klimatyczne, które różnicują wartość współczynnika k w oknach montowanych w budynkach. Dla obszarów Polski północno-wschodniej i południowej powinien być mniejszy od 2,0 W/m2K, dla centralnej i zachodniej - nie może przekraczać 2,6 W/m2K.
Zbyt szczelne okna
Izolacyjność okien ze względu na straty ciepła, w pewnym sensie jest sprzeczna ze szczelnością, związaną z wentylacją. Zainstalowanie zbyt szczelnych okien powoduje, że do pomieszczenia nie dopływa dostateczna ilość świeżego powietrza i wzrasta wilgotność.
Kłopoty ze zbyt szczelnymi oknami uciążliwe są szczególnie w zimie, kiedy wymiana powietrza występuje przede wszystkim za pośrednictwem przylg okiennych lub poprzez otwarcie okna.
Dokonując wyboru okna należy zwrócić uwagę na współczynnik infiltracji powietrza. Użytkownicy pomieszczeń bez wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, mogą zapewnić sobie właściwe warunki we wnętrzu, dzięki zamontowaniu okien o współczynniku infiltracji a = 0,5-1. Większa wartość oznacza zbyt dużą wymianę powietrza i straty ciepła, mniejsza będzie powodować pogorszenie jakości powietrza.
W przypadku zbyt szczelnych okien można zastosować specjalne okucia zapewniające niewielką szczelinę, doprowadzającą powietrze. Inne rozwiązanie stanowią blokady, umożliwiające utrzymanie lekko uchylonego okna, a także specjalne nawiewniki, montowane w ościeżnicy lub w ścianie pod oknem.
Izolacyjność akustyczna
Istotną funkcją, jaką spełniają okna jest ochrona przed hałasem, czyli izolacyjność akustyczna, określona współczynnikiem Rw [dB]. Jego wartość w dużym stopniu uzależniona jest od rodzaju zastosowanej szyby. Okna z szybami zespolonymi dwukomorowymi zwykłymi, z przestrzenią między szybami wypełnioną powietrzem, powinny charakteryzować się współczynnikiem Rw=30 dB. Parametr ten zapewnia dostateczną izolację przed hałasem przy ulicy osiedlowej o większym natężeniu ruchu.
Przy cichej ulicy wystarczającą ochronę zapewniają okna o współczynniku 25 dB, natomiast w oknach przy bardzo ruchliwej ulicy należy przewidzieć współczynnik o wartości min. 35 dB.
Zobacz także: Dom przyjazny akustycznie