Chcąc rozstrzygnąć wątpliwości związane ze statusem prawnym urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, wody, gazu itp., prawodawca ustawą z dnia 30.05.2008 r.o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2008 Nr 116, poz. 731) dokonał kilku istotnych zmian w kodeksie cywilnym.
| Nowe brzmienie art. 49 kodeksu cywilnego § 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. § 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. |
Jeżeli na nieruchomości znajduje się urządzenie przesyłowe (słup elektryczny, instalacje doprowadzające wodę lub gaz) jego status prawny, tj. w tym przypadku własność,w pierwszej kolejności zależy od tego kto poniósł koszty związane z jego budową.
W przypadku, gdy takie urządzenie zostało wybudowane przez przedsiębiorstwo przesyłające gaz, energię itp. – wówczas jego własność z chwilą przyłączenia do sieci przesyłowej z mocy prawa przechodzi na to przedsiębiorstwo. Natomiast urządzenie przestaje być częścią składową nieruchomości, na której zostało wybudowane.
| Częścią składową nieruchomości jest wszystko co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, albo bez uszczerbku lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. |
Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy koszty budowy urządzenia przesyłowego zostały poniesione przez właściciela nieruchomości, na której znajduje się to urządzenie. Wówczas takie urządzenie po przyłączeniu do sieci przesyłowej nie staje się z mocy prawa własnością przedsiębiorstwa, do którego należy sieć.
Właścicielem urządzenia jest osoba, która poniosła koszty jego budowy. W takim przypadku strony, czyli przedsiębiorca, do którego należy sieć przesyłowa oraz właściciel nieruchomości, który poniósł koszt budowy urządzenia mogą w zasadzie w dowolny sposób uregulować warunki korzystania z urządzenia przez przedsiębiorcę. W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że możliwe jest zawarcie umowy sprzedaży na podstawie, której właściciel urządzenia przeniesie jego własność na rzecz przedsiębiorcy, do którego należy sieć przesyłowa. Wówczas osoba, która wybudowała urządzenie uzyska stosowne wynagrodzenie, a przedsiębiorca będzie miał pełne prawo do korzystania z urządzenia, będącego częścią jego sieci przesyłowej.
Chcąc rozstrzygnąć wątpliwości związane ze statusem prawnym urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, wody, gazu itp., prawodawca ustawą z dnia 30.05.2008 r.o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2008 Nr 116, poz. 731) dokonał kilku istotnych zmian w kodeksie cywilnym.
| Nowe brzmienie art. 49 kodeksu cywilnego § 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. § 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. |
Jeżeli na nieruchomości znajduje się urządzenie przesyłowe (słup elektryczny, instalacje doprowadzające wodę lub gaz) jego status prawny, tj. w tym przypadku własność,w pierwszej kolejności zależy od tego kto poniósł koszty związane z jego budową.
W przypadku, gdy takie urządzenie zostało wybudowane przez przedsiębiorstwo przesyłające gaz, energię itp. – wówczas jego własność z chwilą przyłączenia do sieci przesyłowej z mocy prawa przechodzi na to przedsiębiorstwo. Natomiast urządzenie przestaje być częścią składową nieruchomości, na której zostało wybudowane.
| Częścią składową nieruchomości jest wszystko co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, albo bez uszczerbku lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. |
Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy koszty budowy urządzenia przesyłowego zostały poniesione przez właściciela nieruchomości, na której znajduje się to urządzenie. Wówczas takie urządzenie po przyłączeniu do sieci przesyłowej nie staje się z mocy prawa własnością przedsiębiorstwa, do którego należy sieć.
Właścicielem urządzenia jest osoba, która poniosła koszty jego budowy. W takim przypadku strony, czyli przedsiębiorca, do którego należy sieć przesyłowa oraz właściciel nieruchomości, który poniósł koszt budowy urządzenia mogą w zasadzie w dowolny sposób uregulować warunki korzystania z urządzenia przez przedsiębiorcę. W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że możliwe jest zawarcie umowy sprzedaży na podstawie, której właściciel urządzenia przeniesie jego własność na rzecz przedsiębiorcy, do którego należy sieć przesyłowa. Wówczas osoba, która wybudowała urządzenie uzyska stosowne wynagrodzenie, a przedsiębiorca będzie miał pełne prawo do korzystania z urządzenia, będącego częścią jego sieci przesyłowej.
Należyte zabezpieczenie interesów stron na wypadek ewentualnego postępowania sądowego wymaga, aby umowa sprzedaży urządzenia przesyłowego była zawarta na piśmie. Strony powinny precyzyjnie opisać przedmiot umowy, czyli urządzenie przesyłowe, którego własność zostanie przeniesiona na podstawie umowy. W celu należytego zabezpieczenia interesów sprzedawcy urządzenia konieczne jest precyzyjne uregulowanie warunków płatności wynagrodzenia (termin, forma płatności)
Możliwe jest zawarcie również innej umowy, która określi warunki korzystania z urządzenia wybudowanego przez właściciela nieruchomości. Mogą to być umowy o charakterze zobowiązaniowym takie jak najem czy dzierżawa. Urządzenie przesyłowe może być również przedmiotem ograniczonego prawa rzeczowego -użytkowania.
| Ograniczone prawo rzeczowe jest to skuteczne wobec osób trzecich prawo, mające co do zasady za przedmiot rzecz. Na jego treść składa się ściśle określony przez ustawę zakres uprawnień względem cudzej rzeczy. Kodeks cywilny nie zawiera definicji ograniczonych praw rzeczowych, zawiera natomiast ich wyczerpujące wyliczenie. |
| Użytkowanie jest to ograniczone prawo rzeczowe, którego treścią jest uprawnienie do użytkowania rzeczy i do pobierania pożytków. W przypadku urządzenia przesyłowego dla ustanowienia użytkowania wymagana jest umowa zawarta w formie pisemne |
Niezbędne jest wskazanie, że własność urządzenia przesyłowego przechodzi na przedsiębiorstwo jedynie w przypadku zawarcia umowy sprzedaży urządzenia. Przejście prawa własności nie występuje na skutek zawarcia pozostałych opisanych umów. Wówczas urządzenie przesyłowe w dalszym ciągu stanowi własność osoby, która poniosła koszty związane z jego budową. Natomiast przedsiębiorstwo może korzystać z urządzenia przesyłowego jedynie w zakresie wynikającym z umowy.
Dotychczas zaprezentowane zostały sposoby uregulowania statusu prawnego urządzenia przesyłowego w przypadku, gdy dobrą wolę wyraża zarówno przedsiębiorca, do którego należy sieć przesyłowa jak i właściciel urządzenia przesyłowego. Wobec tego rodzi się pytanie jak wybrnąć z sytuacji, gdy jedna ze stron nie wyraża woli uregulowania statusu urządzenia przesyłowego?
Zgodnie z brzmieniem art. 49 § 2 k.c. osoba, która jest właścicielem urządzenia przesyłowego może żądać od przedsiębiorcy, który przyłączył urządzenie do swojej sieci, aby nabył jego własność za odpowiednim wynagrodzeniem – oczywiście – jeżeli strony nie zawarły jednej
z umów, o których była mowa powyżej. Takie z takim samym żądaniem może wystąpić również przedsiębiorstwo. Wobec treści tego uznać należy, że właściciel urządzenia przesyłowego może wystąpić na drogę sądową „w celu wymuszenia”
na przedsiębiorcy zakupu urządzenia, które przyłączył do swojej sieci. Jak zatem zrealizować to uprawnienie przed sądem? W pierwszej kolejności należy wystosować do przedsiębiorcy pismo zawierające żądanie zawarcia umowy dotyczącej urządzenia przesyłowego.
Pismo to musi zawierać:
- precyzyjne opisanie urządzenia przesyłowego, którego ma dotyczyć umowa;
- wskazanie miejsca położenia urządzenia (nr ewidencyjny działki);
- cenę, którą chcemy otrzymać za sprzedanie urządzenia przesyłowego;
- termin i miejsce zawarcia umowy sprzedaży;
Z punktu widzenia ewentualnego postępowania sądowego zasadne jest wysłanie pisma listem poleconym lub listem za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Wówczas przedsiębiorca nie będzie się mógł bronić przed sądem twierdzeniami, iż nie otrzymał pisma.
Jeżeli przedsiębiorca, który do swojej sieci przyłączył urządzenie przesyłowe nie zawarł umowy we wskazanym terminie możemy skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. W tym celu konieczne jest sporządzenie pozwu, który będzie zawierał sprecyzowane żądanie.
| Pozew - pismo procesowe, wszczynające postępowanie cywilne, zawierające skonkretyzowane żądanie (powództwo) określonego zachowania wysunięte przez składającego - powoda przeciwko określonej osobie - pozwanemu oraz przytaczające okoliczności faktyczne na poparcie żądania. |
W przypadku dotyczącym sprzedaży urządzenia przesyłowego, będziemy mieli do czynienia z powództwem, w którym będziemy wnosić o wydanie wyroku zastępującego oświadczenie przedsiębiorcy o zakupie urządzenia przesyłowego. Wobec tego w pozwie musi być zawarta treść takiego oświadczenia.
Do pozwu należy dołączyć dokumenty mające na celu udowodnienie, że powodowi przysługuje prawo własności urządzenia przesyłowego, kopię pisma zawierającego wezwanie przedsiębiorcy do zawarcia umowy. Pozew należy opłacić. Wysokość opłaty sądowej będzie uzależniona od ceny, za jaką przedsiębiorca ma nabyć urządzenie przesyłowe. W celu precyzyjnego określenia ceny urządzenia konieczne jest zawarcie w pozwie wniosku o powołanie biegłego sądowego, rzeczoznawcy majątkowego.
Po wydaniu orzeczenia, w którym przedsiębiorca zostanie zobowiązany do złożenia określonego oświadczenia woli, nie ma obowiązku zawierania odrębnej umowy, bowiem prawomocny wyrok Sądu zastępuje to oświadczenie. Istotnej jest również to, że zasądzona wyrokiem kwota wynagrodzenia może być skutecznie egzekwowana przez komornika sądowego, w przypadku gdy należność nie zostanie uiszczona przez przedsiębiorstwo dobrowolnie.
Ze statusem prawnym urządzenia przesyłowego zlokalizowanego na prywatnej nieruchomości związane jest zagadnienie służebności przesyłu, które zostanie omówione w odrębnym opracowaniu.
Autor: Radca Prawny Arkadiusz Zuzmak, wspólnik w Kancelarii Radców Prawnych Monika Taradajko- Zuzmak, Arkadiusz Zuzmak s.c.