Jeżówka purpurowa (echinacea purpurea) – uprawa w ogrodzie i właściwości zdrowotne

Jeżówka purpurowa - co to za roślina

Jeżówka purpurowa (botaniczna nazwa: Echinacea purpurea), to posiadający wiele odmian gatunek rośliny ozdobnej i leczniczej. To bylina (czyli roślina zielna żyjąca dłużej niż dwa lata) osiągająca w sprzyjających warunkach wysokość do nawet ok. 1,5 metra (zwykle ok. 100 cm). System korzeniowy jeżówki to rozgałęzione kłącze o długości około  12-15 cm. Korzenie są spiralnie poskręcane. Z kłącza wyrasta wiele sztywnych łodyg, czasem nieco rozgałęzionych, szorstkich w dotyku. Liście są wąskie, długie do ok. 18-20 cm. 

Kwiaty kwitną długo - od końca czerwca do października, są duże (do ok. 12-15 cm średnicy) w różnych odcieniach różu, purpury, czerwieni, brązów. Kwiatostan składa się z tzw. płatków języczkowych otaczających środek w kształcie stożka zbudowany z kwiatów rurkowych. Kwiaty są z reguły dwukolorowe: płatki języczkowe mają kolor różowy lub purpurowy, natomiast kwiaty rurkowe są brunatne lub czerwonawobrunatne. Kwitnie od końca czerwca do października. Kwiaty pachną ładnie ale dyskretnie – nie jest to mocny zapach. W warunkach polskich jest w pełni rośliną odporną na mróz. 

Uprawa jeżówki purpurowej

Jeżówka purpurowa najlepiej rośnie i kwitnie w żyznej, próchniczej glebie o odczynie obojętnym lub  niewiele od takowego odczynu odbiegającym. Ale poradzi sobie także w słabszej glebie. Stanowisko nie może być cieniste – preferowane jest pełne słońce lub ostatecznie półcień.

Jeżówkę purpurową rozsiewa się z nasion do gruntu (wiosną) lub sadzi sadzonki (kłącza) pozyskane ze starszej rośliny (z podziału tzw. rośliny matecznej).  

Jest to tzw. bylina krótkowieczna – co mniej więcej 3-4 lata warto odmładzać (czyli rozsadzać) starsze rośliny, tak by kłącza i korzenie miały więcej przestrzeni. Jeżeli tego nie zrobimy kwiaty stają się drobniejsze i jest ich mniej. Roślina ta lubi też sama rozsiewać się z nasion powstałych z przekwitłych kwiatów (jeżeli tych kwiatów nie obetniemy po przekwitnięciu – co jest co do zasady zalecane).

Nawożenie tej rośliny może być umiarkowane – można to robić każdym nawozem do kwiatów, obornikiem (np. granulowanym), kompostem, gnojówką z pokrzyw.

Jeżówka jest dość odporna na okresowy brak wilgoci w glebie ale kiedyś jednak trzeba ją podlać. Nie lubi natomiast gleby podmokłej.

Zastosowanie lecznicze jeżówki purpurowej

Jeżówka purpurowa Jest uprawiana jako roślina ozdobna, lecznicza a także jako roślina miododajna 

Ta roślina jest najbardziej znana ze swoich właściwości wspomagających odporność (immunostymulacja układu odpornościowego) przy przeziębieniach i grypie. Łagodzi także ból gardła i podrażnione struny głosowe.

Na stronie apteki internetowej doz.pl, dr n. farm. Przemysław Rokicki informuje, że jeżówka purpurowa wykazuje właściwości lecznicze:
„Ekstrakt z jeżówki przyśpiesza przemianę materii, działa immunostymulująco, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwbólowo, rozkurczowo, żółciotwórczo, żółciopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie oraz przeciwwysiękowo. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, stymuluje procesy regeneracyjne.”
(…) „Preparaty z jeżówki są stosowane w leczeniu chorób wirusowych, chorób bakteryjnych i chorób grzybiczych. Zalecana jest w terapii uzupełniającej chorób pasożytniczych. Ponadto jako środek wzmagający odporność organizmu na choroby i do leczenia trudno gojących się ran, oparzeń, odmrożeń, odleżyn i owrzodzeń. Preparaty galenowe z jeżówki są skuteczne w leczeniu i w profilaktyce dróg żółciowych, zaburzeń trawiennych, niektórych alergii, zapalenia dziąseł, przewlekłych stanów zapalnych układu rozrodczego i moczowego.”
Przy czym preparatów z jeżówki nie należy podawać równocześnie z lekami immunosupresyjnymi, w tym także z glikokortykosteroidami. Nie powinny ich stosować też kobiety w ciąży

W publikacji Zioła wzmagające odporność organizmu na infekcje Dr Henryk Różański wskazuje, że „W lecznictwie stosuje się wyciągi alkoholowe, olejowe i wodne (Extractum Echinaceae) z korzenia i ziela jeżówki – Radix et Herba Echinaceae.” (…)

Zdaniem dr Różańskiego ekstrakt z jeżówki m.in.:
-  hamuje aktywność hialuronidazy, chroniąc przed degradacją połączenia międzykomórkowe i błony komórkowe, a przez to uniemożliwia penetrowanie tkanek przez drobnoustroje patogenne. 

- pobudza komórki tkanki chrzęstnej (chondroblasty), tkanki kostnej (osteoblasty) i tkanki łącznej (fibroblasty) do syntezy włókienek kolagenowych i elastynowych.

Jak tłumaczy dr Różański, flawonoidy i niektóre glikozydy fenolowe zawarte w jeżówce hamują wydzielanie histaminy, leukotrienów i prostaglandyn, tłumiąc procesy zapalne i wysiękowe oraz im zapobiegając. Preparaty z jeżówki zwiększają odporność ogólną oraz miejscową. Jeden ze składników jeżówki - echinakozyd jest fitoncydem, czyli substancją o działaniu bakteriostatycznym. 6 mg echinakozydu odpowiada sile 1 jednostki penicyliny. Szczególnie wrażliwe na jeżówkę są gronkowce i paciorkowce.

Jeżówka zawiera składniki będące naturalnymi „wymiataczami” wolnych rodników i nadtlenków. Dzięki temu chroni białka i kwasy nukleinowe przed uszkodzeniem (np. mutacjami). Działanie ochronne i regeneracyjne jeżówki dla białek i preteoglikanów tkankowych zostało wykorzystane w kosmetologii i dermatologii.

Preparaty z jeżówki (nalewka, macerat, sok, napar z ziela lub korzenia jeżówki) są stosowane w leczeniu różnych chorób wirusowych (np. grypy), chorób bakteryjnych (np. anginy) i chorób grzybiczych (np. kandydozy). 

Jednocześnie dr Różański informuje, by preparaty z jeżówki stosować leczniczo regularnie i przez dłuższy czas, bowiem efekty przychodzą po około 3-4 tygodniach. A po miesięcznej kuracji zaleca zrobienie 14 dniowej przerwy w przyjmowaniu jeżówki.

Zobacz także: Rabata