Obecne przepisy nie pozwalają na eksmisję „na bruk”. Oznacza to, że w każdorazowej sytuacji lokator musi być przeniesiony do innego lokalu:
- socjalnego, jeśli mu przysługuje,
- zamiennego, jeśli wynajmujący jest obowiązany go wskazać,
- innego, jeśli może w nim zamieszkać (np. u rodziny).
Kwestia prawa do innego lokalu jest ustalana podczas postępowania sądowego w sprawie o eksmisję.
Kwestia lokalu socjalnego, zamiennego i tymczasowego
Jeśli sąd w wyroku eksmisyjnym ustali, iż najemcy przysługuje prawo do innego lokalu (socjalnego lub zamiennego) – musi on być dostarczony:
- socjalny – przez organy administracji samorządowej,
- zamienny – przez wynajmującego.
Lokal zamienny musi znajdować się w tej samej miejscowości, w której jest położony lokal dotychczasowy, być wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był wyposażony lokal używany dotychczas, o powierzchni pokoi takiej jak w lokalu dotychczasowym. Warunek powierzchni można jednak uznać za spełniony, jeżeli na członka gospodarstwa domowego przypada 10 m2 powierzchni łącznej pokoi, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego – 20 m2 tej powierzchni.
Lokal zastępczy
Jeśli sąd w wyroku stwierdzi, iż najemcy nie przysługuje lokal zamienny, ani socjalny – wówczas komornik wysłuchuje dłużnika w celu ustalenia jego sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz ustalenia, czy dłużnikowi przysługuje prawo do innego lokalu lub pomieszczenia, gdzie mógłby zamieszkać.
Jeśli najemca nie ma gdzie zamieszkać po wyprowadzeniu się z dotychczasowego lokalu, wówczas w pierwszej kolejności to na wynajmującym spoczywa obowiązek dostarczenia pomieszczenia tymczasowego.
Lokal tymczasowy musi spełniać następujące warunki:
- nadawać się do zamieszkania,
- zapewniać, co najmniej 5 m2 na osobę,
- znajdować się w tej samej miejscowości lub pobliskiej, jeżeli zamieszkanie w tej miejscowości nie pogorszy nadmiernie warunków życia osoby eksmitowanej,
- posiadać dostęp do źródła wody i do ustępu (nawet, gdy znajdują się poza budynkiem),
- posiadać oświetlenie naturalne i elektryczne,
- posiadać możliwość ogrzewania,
- posiadać niezawilgocone przegrody budowlane,
- zapewniać możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków.
Lokal może mieć niższy standard jedynie, jeśli najemca się na niego zgodzi.
Kiedy gmina musi zapewnić lokal
Komornik występuje do gminy o wskazanie dla dłużnika tymczasowego pomieszczenia, dopiero jeżeli:
- w dłużnik nie znalazł takiego lokalu lub pomieszczenia,
- w wierzyciel nie wskazał tymczasowego pomieszczenia.
Co się dzieje gdy nie najemca nie może otrzymać innego lokalu
Do czasu wskazania właściwego lokalu – postępowanie egzekucyjne w zakresie eksmisji – pozostaje zawieszone. Oznacza to, że dotychczasowi najemcy muszą być pozostawieni w lokalu. Nie oznacza to jednak tego, że nie muszą za niego płacić.
Formalnie nie jest to już jednak czynsz – tylko odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu. Jego wysokość powinna odpowiadać wysokości dotychczasowo wpłacanego czynszu.